mar 10 2024 - mar 10 2024

Ksiądz Józef Waląg (1910–1997). Kapelan Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”

Biograficzna wystawa elementarna przygotowywana przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku.

Ks. Józef Waląg (1910–1997) urodził się w małopolskiej wsi Moszczenica. W czasie II wojny światowej wstąpił w szeregi ZWZ-AK. W 1942 r. należał do placówki Nowa Grobla, kryptonim „Nowość”, pod dowództwem Antoniego Krzanowskiego, ps. „Ord”, wchodzącej w skład Obwodu ZWZ-AK Jarosław. Przyjął pseudonim „Góral”. Brał udział w gromadzeniu broni, prowadził tajne nauczanie, dostarczał meldunki, kolportował podziemną prasę. W parafii Łukawiec organizował samoobronę przed Ukraińską Powstańczą Armią.

Z początkiem 1943 r. został równolegle kapelanem lubaczowskiej placówki AK "Lusia", a następnie, wobec narastającego zagrożenia ze strony ukraińskich nacjonalistów, został przeniesiony w lutym 1944 r. do Obwodu AK Łańcut, gdzie został kapelanem czasu wojny w stopniu kapitana Oddziału Partyzanckiego "Prokop". Wraz z tym oddziałem ks. Waląg brał czynny udział w walkach partyzanckich w okolicach Łańcuta. W marcu 1945 r. powrócił na tereny powiatu lubaczowskiego.

W przysiółku wsi Nowy Lubliniec w 1945 r. doszło do zawarcia lokalnego „miru” (porozumienia) między AK i UPA. Początkowo, z powodu wzajemnej nieufności, nawiązanie kontaktów było trudne. Kiedy wydawało się, że negocjacje zostaną zerwane, ks. Waląg zadeklarował przyjęcie roli zakładnika, by rozwiać wątpliwości dotyczące zasadzki którejś ze stron. Podobną deklarację złożył kapelan UPA, kapłan greckokatolicki ks. Adam Ślusarczyk, ps. „Knyha”. Obaj duchowni pragnęli zatrzymać rozlew krwi.

W styczniu 1946 r. kapłan przystąpił do Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Przyjął pseudonim „Marian”. W ramach Rejonu V Tomaszów Lubelski wystawiał fałszywe metryki i karty ewakuacyjne dla zagrożonych aresztowaniami żołnierzy, rozdawał lokalnej ludności i partyzantom otrzymywane z UNRRA odzież i żywność, współtworzył plany ataków na Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego.

Ks. Waląg wpadł w ręce „bezpieki” 12 września 1946 r. w Łukawcu. Został aresztowany na oczach swoich parafian, a następnie przewieziony do „smoczej jamy” – cieszącego się złą sławą aresztu i więzienia NKWD i UB w Tomaszowie Lubelskim. Po miesiącu trafił do więzienia na Zamku Lubelskim, gdzie 15 marca 1947 r. usłyszał wyrok czterech lat pozbawienia wolności. Dwa dni później na mocy ustawy amnestyjnej został zwolniony.

Pod zmienionym nazwiskiem wyjechał do Gdańska. Został dyrektorem zwalczanego przez komunistów kościelnego Caritasu. Związany z parafiami w Gdańsku-Oliwie, Sopocie, Pszczółkach, Koźlinach i Krzywym Kole. Ks. Józef Waląg – jak pisze dr Jan Hlebowicz, autor wystawy – był osobą cichą skromną, nie lubił wystawności, popularności i rozgłosu. Nie pragnął rozgłosu do tego stopnia, że przez lata jego parafianie nie znali niemal żadnych szczegółów dotyczących jego konspiracyjnej, akowskiej i poakowskiej przeszłości.

Na wystawie wykorzystano fotografie ze zbiorów: Archiwum Akt Nowych, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum parafii MB Nieustającej Pomocy w Pruszczu Gdańskim, Muzeum Kresów w Lubaczowie, domeny publicznej i zbiorów prywatnych: Haliny Waląg-Galiszewskiej, Józefy Kraśnickiej oraz Jana Hlebowicza.

Wystawa została zaprezentowana jako jedno z wydarzeń obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Wernisaż zaplanowano w kościele parafialnym pw. NMP Królowej Polski w Łukawcu na środę, 6 marca 2024 r. Wystawa dostępna dla zwiedzających w okresie: 6–25 marca 2024 r.

Nazwa wystawy
  • Ksiądz Józef Waląg (1910–1997). Kapelan Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”

Miejsce prezentowania
  • Kościół parafialny pw. NMP Królowej Polski w Łukawcu

Czas trwania
  • 6–25 marca 2024 r.

Autor wystawy
  • dr Jan Hlebowicz (Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku)

Opieka kuratorska
  • Dariusz Sałek, Mateusz Żurek

Zaproszenie na wystawę >>>

 

 

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content