Projekt budowlany Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek – Wspólnota Kultur” w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie

Projekt budowlany Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek – Wspólnota Kultur” w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie

Integralną częścią Muzeum Kresów w Lubaczowie jest kilkuhektarowy Zespół Zamkowo-Parkowy, znajdujący się w sąsiedztwie głównej siedziby placówki. Jednym z priorytetów działalności muzeum jest rewitalizacja tego unikalnego w skali regionu kompleksu łączącego w sobie liczne walory historyczne i przyrodnicze. W tym celu u stóp wzgórza po niezachowanym zamku, którego korzenie sięgają wczesnego średniowiecza, zaplanowano powstanie ekspozycji na wolnym powietrzu pod nazwą: Park Historyczno-Etnograficzny „Przygródek”. Nazwa tego swoistego muzeum na wolnym powietrzu nawiązywać będzie do określenia terenu dawnego podgrodzia, czyli „przygródka”. Ekspozycja składać sie będzie z dwóch sektorów: uliczki małomiasteczkowej oraz zagrody plebańskiej, oddzielonych od siebie budynkiem dawnych stajni dworskich, czyli dzisiejszej Galerii Oficyna. Na tym obszarze planuje się postawienie około dwudziestu zabytkowych, głównie drewnianych budynków pochodzących z regionu lubaczowskiego, a szerzej Pogranicza Nadsańskiego.

Zasadniczym celem tego przedsięwzięcia jest powiększenie bazy działalności muzeum, a poprzez ochronę ginącej architektury drewnianej zwiększenie atrakcyjności turystycznej powiatu lubaczowskiego i województwa podkarpackiego. W efekcie Zespół Zamkowo-Parkowy ma szansę stać się bazą szerokiej działalności kulturalnej, także o charakterze transgranicznym.

Sama idea powstania ekspozycji na wolnym powietrzu pod Wzgórzem Zamkowym narodziła się już w końcu lat 90. XX w. Nabrała realnych podstaw, gdy w 2003 r. została doceniona w prestiżowym konkursie „Małe Ojczyzny – tradycja dla przyszłości”, organizowanym przez Fundację Kultury w Warszawie. Od tego czasu muzeum zapoczątkowało pozyskiwanie i translokacje pierwszych budynków drewnianych, które w elementach składowano na miejscu przyszłej inwestycji. Łącznie, w latach 2005–2021, zgromadzono w ten sposób kilkanaście zabytków architektury małomiasteczkowej i wiejskiej. Są wśród nich budynki o dużej kubaturze, jak domy i budynki gospodarcze, ale też obiekty tzw. małej architektury (spichlerze, studnie, kapliczki).

Mimo ponawianych prób nie udało się jednak w tym czasie pozyskać środków na realizację całego założenia. Skoncentrowano się więc na stopniowej budowie poszczególnych obiektów. W 2013 r. została postawiona wozownia plebańska ze Starego Dzikowa, datowana na połowę XIX w., a w latach 2018–2023 obok bramy do parku zamkowego stanęła świetlica z Opaki (ok. 1930 r.). Wśród obiektów małej architektury, które oglądać można w przestrzeni „Przygródka”, należą natomiast kapliczka z Hurcza, studia z lubaczowskiego szpitala oraz lamus z Lisich Jam.

W ramach zadania zrealizowanego w 2024 r. przygotowano kompletną dokumentację projektową ośmiu obiektów, ujętych w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków, sześciu w sektorze uliczki małomiasteczkowej: 1) domu z ul. Unii Lubelskiej w Lubaczowie (1920 r.); 2) domu z ul. Mickiewicza w Lubaczowie (ok. 1930 r.); 3) domu z ul. Rejtana w Lubaczowie (1924 r.); 4) budynku gospodarczego z ul. Unii Lubelskiej w Lubaczowie (ok. 1900 r.); 5) budynku gospodarczego z ul. Unii Lubelskiej w Lubaczowie (1920 r.), 6) kuźni z Płazowa (poł. XX w.), dwóch w sektorze plebańskim: 7) wikarówki z Narola (1936 r.); 8) spichlerza ze Stubna (XIX/XX w.). Drugą, równie istotną częścią zrealizowanego zadania, było przygotowanie ekspertyzy przeciwpożarowej całego kompleksu oraz projektu systemu sygnalizacji pożaru dla wszystkich projektowanych obiektów oraz Galerii Oficyna.

Wszystkie obiekty są przykładami dawnej zabudowy małomiasteczkowej z pocz. XX w. i okresu międzywojennego. Jednocześnie reprezentują lokalną odmianę architektoniczną (tzw. styl lubaczowski), widoczny przede wszystkim w dekoracji szczytów i formie przeszkolonych ganków (domy). Wszystkie razem, ze wcześniej postawionym budynkiem z Opaki, stworzą niewielki zespół urbanistyczny, typowy dla lubaczowskich uliczek na przedmieściach miasta.

Domy mieszkalne i towarzyszące im zabudowanie gospodarcze nawiązywać będą również do kultury, zwyczajów i zajęć czterech głównych narodowości współistniejących niegdyś na tym terenie, czyli Polaków, Ukraińców, Żydów i Niemców. Towarzyszyć im będzie ekspozycja popularnych w Lubaczowie i regionie rzemiosł: bednarstwa, garncarstwa, kowalstwa i krawiectwa.

Zagroda plebańska z kolei nawiązywać będzie do bogatych tradycji archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego, która w latach 1946–1992 miała swoją siedzibę w Lubaczowie. Zwieńczeniem jej istnienia była wizyta Ojca Świętego Jana Pawła II w 1991 r., uznana za największe wydarzenie historyczne i religijne w dziejach miasta i regionu.

Zabytkowe budynki drewniane w tym sektorze wyróżniać się będą bardziej reprezentacyjnym i rozbudowanym układem przestrzennym. We wnętrzach dawnej wikarówki oraz spichlerza zostaną wyeksponowane przechowywane w zbiorach muzeum liczne zabytki ewakuowane po II wojnie światowej z ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.

Budowa Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek” będzie dla Muzeum Kresów w Lubaczowie dużym wyzwaniem. Powstanie tej ekspozycji skansenowskiej spełni jednak ważną rolę w dziele zachowania i kultywowania pamięci o kresowym dziedzictwie kulturowym dawnej Rzeczpospolitej.

Wykonawcą zadania było Biuro Projektowe Archivista sp. z o.o. ze Starego Wiśnicza (dokumentacja projektowa) oraz Michał Lautenszleger Rzeczoznawca d/s Zabezpieczeń Przeciwpożarowych z Oleszyc (ekspertyza i projekt systemu sygnalizacji pożaru).

Łączna wartość prac wyniosła 156 500,00 zł. Zadanie zrealizowano dzięki dofinansowaniu Powiatu Lubaczowskiego w wysokości 128 000,00 zł oraz Województwa Podkarpackiego w wysokości 28 500,00 zł.

Dofinansowano ze środków Powiatu Lubaczowskiego

Dofinansowano ze środków Województwa Podkarpackiego

Nazwa projektu

Projekt budowlany Parku Historyczno-Etnograficznego „Przygródek – Wspólnota Kultur” w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie

Wartość projektu

156 500,00 zł

Finansowanie

128 000,00 zł – Powiat Lubaczowski

28 500,00 zł – Województwo Podkarpackie

CZas trwania

2024 r.

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content