Image Alt

Dział Etnografii i Budownictwa Drewnianego

Działalność Działu Etnografii i Budownictwa Drewnianego Muzeum Kresów w Lubaczowie obejmuje zasadniczo obszar ujęty granicami powiatu lubaczowskiego. Teren ten pod względem etnograficznym należy do tzw. Pogranicza Nadsańskiego. Dawna kultura ludowa na obszarze regionu lubaczowskiego charakteryzowała się występowaniem cech mieszanych, właściwych dla zamieszkującej tu ludności polskiej i ukraińskiej. Mieszane elementy kulturowe, pomimo zniszczeń wojennych i przesiedleń ludności, w wielu aspektach są nadal czytelne w krajobrazie okolic Lubaczowa. Dział Etnografii i Budownictwa Drewnianego zajmuje się badaniem właśnie tych specyficznych oznak kulturowych w zakresie całokształtu kultury materialnej i duchowej, a także dokumentowaniem zachodzących w tym zakresie przemian. Zgodnie z profilem muzeum zainteresowania badawcze w zakresie kultury ludowej w coraz większym stopniu zwracają się również w kierunku Kresów południowo-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.

Zainteresowania badawcze skupiają się na problematyce drewnianej architektury sakralnej, budownictwa wiejskiego i małomiasteczkowego, plastyki ludowej i amatorskiej, krzyży i kapliczek przydrożnych, dziejów rzemiosł, obrzędowości dorocznej i rodzinnej.

Gromadzenie muzealiów odpowiada szeroko zarysowanej strukturze aktywności działu. Kolekcjonerstwo etnograficzne obejmuje więc przedmioty związane z codziennym życiem i zajęciami ludności wiejskiej i małomiasteczkowej, przede wszystkim z zakresu rolnictwa, przetwórstwa płodów rolnych i przechowywania pokarmów.

Ważnym zadaniem jest dokumentowanie ginących rzemiosł, które na tym terenie mają wielowiekowe tradycje. Należą do nich narzędzia i wyroby kowalskie, garncarskie (w tym kolekcja naczyń z potylickiego ośrodka garncarskiego), bednarskie, tkackie, ciesielskie, gontarskie, stolarskie i snycerskie.
Szczególnym polem działalności kolekcjonerskiej działu etnograficznego Muzeum Kresów w Lubaczowie jest sztuka ludowa. Zbiory w tym zakresie obejmują rzeźbę bruśnieńskiego ośrodka kamieniarskiego, drzeworytu płazowskiego, kowalstwo artystyczne, rzeźbę i malarstwo ludowe, twórczość amatorską. Ważne miejsce w kolekcji zajmuje także plastyka obrzędowa (pisankarstwo, maski grupy „Herodów”), hafciarstwo, stroje ludowe oraz elementy wystroju izby chłopskiej (w tym kolekcja skrzyń wiannych z ośrodka jaworowskiego). Rozwijają się również zbiory sztuki kresowej (kolekcja kilimów i huculianów).

Łącznie liczba eksponatów wynosi przeszło 4000 obiektów, z których nieco ponad 500 udostępnionych jest na stałych wystawach muzeum.

Ważnym polem aktywności działu jest również architektura i budownictwo drewniane, które do połowy XX w. dominowało w krajobrazie kulturowym okolic Lubaczowa, a w ostatnich latach w szybkim tempie ulega zanikowi. Działania w kierunku ochrony budownictwa drewnianego zmierzają do utworzeniem ekspozycji skansenowskiej na terenie Zespołu Zamkowo-Parkowego przy Muzeum Kresów w Lubaczowie. Projekt pod nazwą Park Historyczno-Etnograficzny „Przygródek” zakłada odtworzenie uliczki małomiasteczkowej i folwarku plebańskiego. Łącznie planuje się przenieść i odtworzyć ok. 20 oryginalnych zabytków budownictwa i architektury drewnianej z XIX i 1 poł. XX w. Wśród nich znajdują się budynki mieszkalne i gospodarcze oraz użyteczności publicznej. Będą one w większości służyć funkcjom muzealnym, magazynowym i obsłudze ruchu turystycznego. Na bazie odtwarzanej zabudowy drewnianej zostanie zaprezentowana kultura zamieszkującej niegdyś region lubaczowski społeczności kresowej.
Inwestycja realizowana jest od 2005 r., kiedy to pozyskano pierwszy obiekt drewniany – dom z ul. Rejtana w Lubaczowie z 1924 r. W kolejnych latach pozyskano kolejne obiekty kubaturowe i małej architektury (łącznie 16). Pierwszy budynek przyszłej ekspozycji na wolnym powietrzu – drewnianą wozownię plebańską ze Starego Dzikowa (poł. XIX w.), postawiono w 2013 r. W 2018 r. zostały zapoczątkowane prace przy montażu drewnianego sklepu i świetlicy z Opaki (ok. 1930 r.), który wyznaczy ciąg rekonstruowanej uliczki małomiasteczkowej.

W 2010 i 2013 r., tj. od czasu przejęcia przez muzeum opieki nad dwoma Zespołami Cerkiewnymi w Radrużu i Nowym Bruśnie, dział włącza się do działań w zakresie rewitalizacji wspomnianych zabytków cerkiewnej architektury drewnianej. Prace o charakterze badawczym dotyczą odtworzenia wystroju świątyń, towarzyszących im budynków, w tym znajdujących się w ich pobliżu zabytkowych nagrobków z bruśnieńskiego ośrodka kamieniarskiego.

Działania na rzecz zachowania i popularyzacji dziedzictwa bruśnieńskiego ośrodka kamieniarskiego podjęte zostaną również w obrębie Zespołu Cerkiewnego w Nowym Bruśnie. Planuje się tu zrekonstruować przeniesione w 2021 r. z niedalekiej Wólki Horynieckiej zabytkowe budynki drewniane – dom i stodołę. Na ich bazie odtworzona zostanie zagroda kamieniarza bruśnieńskiego z przełomu XIX i XX w.

Opiekunem Działu Etnografii i Budownictwa Drewnianego jest Janusz Mazur, kustosz, historyk sztuki, kontakt: tel. + 48 16 632 18 02, email: j.mazur[at]muzeumkresow.eu

Eksponaty działu etnograficznego

Z muzealnej kolekcji

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content