W ramach zadania zostały zakupione do zbiorów Muzeum Kresów w Lubaczowie dwa obiekty od osoby prywatnej, związane z twórczością wybitnego malarza pogranicza polsko-ukraińskiego Osypa Kuryłasa:

– obraz „Portret Lucjana Piotra Jakusza” autorstwa Osypa Kuryłasa, 1902 r., olej, płótno, wymiary 75,5 x 62 cm, oprawiony w ramę o wymiarach: 94,5 x 81 cm, sygnowany w prawym dolnym rogu: „J. Kuryłas / 1902” (obraz przedstawia mężczyznę ukazanego w popiersiu na neutralnym, ciemnym tle; postać w dojrzałym wieku, w okularach, z brodą, ubrana w surdut i koszulę z wysokim kołnierzykiem),

– obraz „Portret Walerii Jakusz” autorstwa Osypa Kuryłasa, 1902 r., olej, płótno, wymiary 75,5 x 62 cm, oprawiony w ramę o wymiarach: 95 x 81 cm, sygnowany w prawym dolnym rogu: „J. Kuryłas / 1902” (obraz przedstawia kobietę ukazaną w popiersiu na neutralnym, ciemnym tle; postać w młodym wieku, ubrana w czarną suknię).

Obrazy od czasów ich powstania znajdują się w zbiorach rodziny Jakuszów, razem z innymi pamiątkami (m.in. dokumentami, fotografiami) po Lucjanie i Walerii Jakuszach.

Muzeum Kresów w Lubaczowie, jako jedyne na Podkarpaciu, posiada zbiór obrazów religijnych (ikon) z początku XX w. autorstwa Osypa Kuryłasa. Pierwotnie były one elementem ikonostasu w cerkwi w Starym Dzikowie w pobliżu Lubaczowa (w plenerach tej świątyni Andrzej Wajda realizował zdjęcia do filmu „Katyń”). Portrety, jako dzieła o charakterze świeckim, byłyby doskonałym uzupełnienie tej kolekcji i pozwoliłyby zaprezentować w szerszym wymiarze twórczość Osypa Kuryłasa w kontekście pogranicza polsko-ukraińskiego.

Portrety ukazują małżeństwo Lucjana Piotra i Walerii Jakuszów, przedstawicieli inteligencji polskiej końca XIX i początku XX w. Lucjan Piotr Jakusz (1842–1926) był ziemianinem, ukończył Carski Uniwersytet Moskiewski i Akademią Medyczną w Warszawie. W 1863 r. był uczestnikiem powstania styczniowego. Waleria z Łukaszewiczów Jakuszowa (1844–1872) była pierwszą żoną Lucjana. Ukazana jest na portrecie w czarnej sukni, która jest wyrazem żałoby narodowej po klęsce powstania styczniowego, a jednocześnie manifestacją uczuć patriotycznych. Obraz wykonany został wiele lat po jej śmierci, zapewne na podstawie fotografii z epoki. Obydwoje małżonkowie związani byli z Warszawą (gdzie mieszkali i gdzie spoczywają na cmentarzu powązkowskim) oraz okresowo ze Lwowem i Krakowem. W tym ostatnim mieście pracownię malarską prowadził Osyp Kuryłas i tam zapewne powstały portrety Jakuszów.

Osyp Kuryłas uznawany jest obok Iwana Trusza, za jednego z najwybitniejszych ukraińskich malarzy 1. połowy XX w. Urodził się w 1870 r. w Szczercu, niedaleko Lwowa. Talent malarski, który objawił się w okresie młodzieńczym, rozwijał początkowo we Lwowskiej Szkole Przemysłowej, a następnie w trakcie studiów na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w której tworzył pod okiem takich mistrzów jak Florian Cynk, Jacek Malczewski czy Leon Wyczółkowski. W tym czasie stał się także aktywnym członkiem Towarzystwa dla Rozwoju Sztuki Ruskiej, pierwszej organizacji ukraińskiej tego typu na terenie ówczesnej Galicji. Po zakończeniu studiów w 1901 r. osiadł w Krakowie. W 1903 r. odbył podróż artystyczną do Wiednia, Monachium, Drezna i Pragi. Na przełomie stuleci wystawiał w Krakowie, Lwowie, a także w Poznaniu, a w późniejszych latach również w Warszawie. Związki z kulturą polską przełożyły się również na życie osobiste. W 1906 r. ożenił się z Polką Walerią Skorgan. Pozostał jednak wierny kulturze ukraińskiej. W okresie I wojny światowej jako artysta malarz i grafik służył w kwaterze pasowej Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych. W okresie międzywojennym zamieszkał we Lwowie, gdzie zajął się pracą pedagogiczną. Był też uznanym twórcą dzieł malarstwa religijnego, szczególnie obrazów – ikon do ikonostasów w wielu cerkwiach na pograniczu polsko-ukraińskim. W dziełach tych wykorzystywał doświadczenia wyniesione z czasów studiów i pracy artystycznej w Krakowie. W tym zakresie inspirował się malarstwem Jana Matejki, które twórczo rozwijał w sztuce cerkiewnej.

W okresie sowieckim jego osoba i twórczość była dyskryminowana. Zmarł w 1951 r. w nędzy i zapomnieniu. W rok po jego śmierci, z przyczyn ideologicznych zniszczono przeszło 160 jego prac, w tym 40 płócien z najlepszego okresu twórczości w pierwszych dwóch dziesięcioleciach XX w.

Ten ostatni fakt jest powodem, iż w muzealnych kolekcjach na Ukrainie, a także w Polsce zachowało się stosunkowo niewiele prac jego autorstwa. Portrety małżeństwa Jakuszów, powstałe w 1902 r., a więc w krakowskim okresie twórczości Kuryłasa, można więc uznać za stosunkowo rzadkie. Utrzymane są w klasycznym kanonie malarstwa realistycznego przełomu XIX i XX w. Obok walorów artystycznych o ich wartości świadczą również wspomniane wcześniej losy osób na nich ukazanych, a przede wszystkim wątki patriotyczne – kontekst powstania styczniowego. Te „polskie” z ducha obrazy wykonał przy tym malarz związany z budzącą się niezależną narodowością i sztuką „ukraińską”. Symbioza tych dwóch kultur na ich pograniczu posiada wymowne znaczenie w kontekście współczesnych wydarzeń – agresji rosyjskiej na Ukrainę, która broni nie tylko swej niepodległości państwowej, ale też kulturowej.

Łączna wartość zadania, w ramach którego zakupiono obraz i album wyniosła 51 000,00 zł. Zadanie zrealizowano dzięki dotacji celowej Województwa Podkarpackiego w wysokości 50 000,00 zł i środkom własnym Muzeum w wysokości 1 000,00 zł.

Dofinansowano ze środków Województwa Podkarpackiego