Dalmatyka niebieska

Dalmatyka niebieska w formie szerokiej tuniki o krótkich i szerokich rękawach; złożona z dwóch części, z których przód i tył rozcięte po bokach i złączone na ramionach.

Kolumny z tkaniny brokatowej broszowanej nicią jedwabną i metalową; deseń w kolorze ugru przetykany symetrycznie ułożonymi pionowymi, wąskimi paskami ciemnogranatowymi, złotymi i czerwonymi w dwóch odcieniach. Na paskach rozmieszczone drobne romby z rozetkami.

Boki i rękawy wykonane z tkaniny jedwabnej, broszowanej, z pionowymi pasami w trzech rodzajach: (1) pojedyncze, szerokie, w kolorze niebieskim; (2) potrójne, wąskie, w kolorze białym; (3) pojedyncze, białe, obramione paskami brązowymi. Na tle potrójnych, białych pasków rozmieszczone naprzemiennie większe i mniejsze bukiety kwiatowe; większe z różyczek w kolorach: czerwonym, zielonym i brązowym; mniejsze z białymi kwiatami i zielonymi listkami.

Brzegi i podziały wewnętrzne obszyte srebrną taśmą z nici o oplocie metalowym; deseń pasków o powtarzalnym wzorze z linii ukośnych.

Podszewka lniana.

Dalmatyka to rodzaj szaty liturgicznej używanej podczas mszy świętej przez diakona. Jest typem ornatu zarezerwowanym jedynie dla diakonów. Przypomina luźną tunikę z szerokimi rękawami. Wywodzi się z ubioru bogatych mieszczan z Dalmacji, noszonego ok. I–II wieku. Była ona koloru białego z czerwonymi pasami (clavi) biegnącymi od ramion do dołu. W IV stuleciu weszła do użytku kościelnego. Początkowo nosili ją papieże, następnie jedynie diakoni rzymscy. W IX weszła do powszechnego użytku w całym Kościele. Zakony rycerskie używały charakterystycznej dalmatyki w formie szkaplerza, jako stroju bojowego, który zakładano na zbroję. Do XVIII wieku stosowano jedynie dalmatyki białe lub kremowe z czerwonymi pasami, potem zaczęto dostosowywać je do koloru ornatów. Od średniowiecza szaty wysadzano drogimi kamieniami i wyszywano złotymi nićmi. Dalmatyki zmieniały też swoją długość – od tunik do ziemi, po ucięte w kolanie (okres baroku). Dalmatykę ubiera się na albę i stułę, przed Soborem Watykańskim II obowiązkowo zakładano też manipularz i cingulum. Do nabożeństw diakon może nałożyć na dalmatykę kapę. Rodzajem szaty podobnej do dalmatyki jest tunika (tunicella) używana przez subdiakona podczas mszy. Różni się od dalmatyki mniejszą dekoracyjnością, pojedynczym paskiem poziomym, brakiem rozcięcia po bokach i węższymi rękawami. Tuniki zostały wyparte po reformach Soboru Watykańskiego II, gdy zlikwidowano stopień subdiakoński. Dalmatyki zakładają diakoni, kardynałowie asystujący papieżowi oraz kapłani pełniący rolę diakonów. Dalmatyki dzielą się na rzymskie (zazwyczaj do kolan, z dwoma pasami pionowymi po bokach i dwoma poziomymi na górze i na dole, najczęściej z rozciętymi rękawami), gotyckie (długie dalmatyki z szerokimi i długimi rękawami oraz pretekstą) oraz hiszpańskie (krótkie z szerokimi rękawami, bogato zdobione na prostokątnych polach z tyłu i z przodu).

Dalmatyka z Muzeum jest w typie rzymskim, ale zdobiona złotą pretekstą. Wykonana została z tafty i mory i dekorowana ornamentem roślinnym. Jej błękitno-biały kolor wskazuje, że była używana najprawdopodobniej w czasie większych świąt kościelnych. Typ rzymski był najbardziej rozpowszechnionym rodzajem dalmatyk, jakie występowały w XIX i XX w. na ziemiach polskich, w tym na Kresach dawnej Rzeczypospolitej.

Dalmatyka została przekazana do Muzeum Kresów w Lubaczowie przez metropolitę lwowskiego abpa Mieczysława Mokrzyckiego. Obiekt pochodzi z terenów rzymskokatolickiej archidiecezji lwowskiej, której siedziba w związku ze zmianą granic wraz z końcem II wojny światowej i przesiedleniami ludności polskiej, znalazła się od 1946 r. w Lubaczowie.

 

>>> Zobacz obiekt na Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej >>>

 

Nazwa

Dalmatyka niebieska

Twórca

Nieznany

Datowanie

XIX / 1 poł. XX w.

Materiał

Tafta, mora, taśma pasmanteryjna z nici metalowej, lniana tkanina usztywniająca, podszewka bawełniana

Technika

Tkanie, haft na podkładzie

Wymiary

Długość: 108 cm; szerokość: 69 cm

Pochodzenie

Dalmatyka została przekazana do Muzeum Kresów w Lubaczowie przez metropolitę lwowskiego abpa Mieczysława Mokrzyckiego. Obiekt pochodzi z terenów rzymskokatolickiej archidiecezji lwowskiej, której siedziba w związku ze zmianą granic wraz z końcem II wojny światowej i przesiedleniami ludności polskiej znalazła się od 1946 r. w Lubaczowie.

Numer inwentarzowy

ML/A/4086

Autorka notki

Paulina Korneluk

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content