Jad

Wskaźnik wykonany z kości słoniowej, w formie stożkowatej, profilowanej i rzeźbionej pałeczki, o kolistym przekroju i średnicy zwężającej się ku końcowi, z rzeźbionym przedstawieniem dłoni na zakończeniu.

Powierzchnia podzielona poprzecznymi pierścieniami na trzy części: (1.) szersza rękojeść zdobiona u nasady stylizowaną koroną, (2.) węższy trzon i (3.) zakończenie w formie rzeźbionej dłoni ze stożkowatym mankietem i wyciągniętym na osi podłużnej palcem wskazującym.

Jad, czyli dosłownie ręka (z j. hebrajskiego), często nazywany jest też wskaźnikiem czy pałeczką do czytania Tory. Jego pochodzenie związane jest z czytaniem Księgi Tory – rodałów Pięcioksięgu, odczytywanych przez Żydów w synagodze. Tekst Tory jest traktowany ze szczególnym szacunkiem, jako słowa samego Boga, dlatego Torę przechowuje się w synagogach w specjalnym miejscu zwanym Aron Ha-Kodesz (dosłownie: w świętej skrzyni/szafie), przywołującej na myśl Arkę Przymierza. Zwoje Tory są również przyozdabiane specjalnymi elementami, miedzy innymi dzwoneczkami (rimonim) oraz metalową koroną, co ma obrazować znaczenie Pięcioksięgu dla wszystkich Żydów. To właśnie z powodu szacunku do Tory obowiązywały specjalne zasady przepisywania i przygotowywania rodałów, również ich czytania. Mężczyzna, wezwany do odczytania wersetu w synagodze, nie mógł śledzić tekstu swoją dłonią, dotykając słów Boga, dlatego używał do tego wskaźnika. Jady zakończone były wyrzeźbionym wizerunkiem dłoni z wysuniętym palcem wskazującym. Tym samy owa „ręka” była rzeczywiście przedłużeniem dłoni czytającego. Pałeczki wykonywano z drewna, również z metali, a także tak szlachetnych materiałów jak kość słoniowa, co jest widoczne na przykładzie obiektu przechowywanego w Muzeum Kresów. Czasami zdobiono je dodatkowo niewielkimi formami. Część jadów posiadało również zamocowaną wstążkę czy łańcuszek, poprzez który można było zawiesić jad na tzw. sukni Tory.

Jak przekazuje Alan Unterman w „Encyklopedii tradycji i legend żydowskich”, jady miały również inne znaczenie:

Zachowały się opowieści o tym, jak w starożytności w czasie napaści na synagogi lub szkoły biblijne ostro zakończone jady służyły do obrony. Pięć palców dłoni chroni podobno przed złem, stąd wielu sefardyjskich i orientalnych Żydów umieszcza jej wizerunek na ścianie domu, żeby odstraszyć złe duchy.

 

>>> Zobacz obiekt na Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej >>>

 

Nazwa

Jad

Twórca

Nieznany

Datowanie

XIX / 1 poł. XX w.

Materiał

Kość słoniowa

Technika

Toczenie, rzeźbienie

Wymiary

Długość: 18,3 cm; średnica maksymalna: 2,3 cm

Pochodzenie

Obiekt został zakupiony do zbiorów Muzeum Kresów w Lubaczowie od mieszkańca Krakowa.

Numer inwentarzowy

ML/A/2542

Autor notki

Marek Szajda

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content