I. INFORMACJE OGÓLNE 1. Użyte w regulaminie określenie Muzeum oznacza zarówno siedzibę główną Muzeum Kresów w Lubaczowie, jak też Galerię Oficynę na terenie Zespołu Zamkowo-Parkowego, która jest integralną częścią Muzeum Kresów w Lubaczowie. 2. Podstawą wejścia na ekspozycje stałe i czasowe w Muzeum jest posiadanie ważnego biletu wstępu. 3. Bilet wstępu można zakupić w kasie biletowej znajdującej się na parterze siedziby głównej Muzeum, na lewo od wejścia. 4. Zakup biletu oraz wejście na teren Muzeum oznaczają akceptację niniejszego Regulaminu. 5. Muzeum można zwiedzać indywidualnie lub w zorganizowanych grupach z przewodnikiem. 6. Za osoby niepełnoletnie, zwiedzające indywidualnie, odpowiadają opiekunowie prawni. 7. Za grupy zorganizowane, w szczególności grupy osób niepełnoletnich odpowiadają osoby, którym opiekunowie prawni powierzyli nad nimi opiekę: nauczyciele, wychowawcy lub inne osoby pełnoletnie pełniące funkcje opiekunów. 8. Godziny otwarcia Muzeum dla zwiedzających, ceny biletów wstępu wraz z przysługującymi ulgami, dzień bezpłatnego wstępu oraz dni, w których Muzeum jest nieczynne, określa Zarządzenie Dyrektora Muzeum. 9. Informacje zawarte w pkt. I.8, wraz z informacjami o możliwości czasowego zamknięcia Muzeum dla zwiedzających, a także treść regulaminów zwiedzania zamieszczone są na stronie internetowej Muzeum, www.muzeumkresow.eu, w zakładce „zaplanuj wizytę” oraz, do wglądu, na tablicy ogłoszeń w Muzeum. II. CENY I RODZAJE BILETÓW, REZERWACJE, USŁUGI PRZEWODNICKIE 1. Podstawą wejścia na ekspozycje stałe i czasowe w Muzeum jest posiadanie ważnego biletu wstępu. 2. Bilet uprawnia do jednorazowego wejścia na teren Muzeum. 3. Bilet ulgowy, za okazaniem ważnego dokumentu, przysługuje: a) uczniom, słuchaczom kolegiów, studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich, zgodnie z ustawą o muzeach (Dz. U. z 2020 r. poz. 902, art. 10, ust. 3a, pkt. 1–6); b) pracownikom służb społecznych; c) osobom powyżej 65. roku życia, emerytom, rencistom, rencistom socjalnym, a także osobom niepełnosprawnym wraz z opiekunami; d) nauczycielom, zgodnie z ustawą o muzeach (Dz. U. z 2020 r. poz. 902, art. 10, ust. 3a, pkt. 8); e) kombatantom; f) osobom fizycznym odznaczonym odznaką „Za opiekę nad zabytkami”, odznaką honorową „Zasłużony Działacz Kultury”, odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” lub wyróżnionym tytułem „Zasłużony dla Kultury Narodowej”; g) przewodnikom zewnętrznym lub pilotom, którzy zwiedzają wystawę z co najmniej 10-osobową grupą. 4. Bilet bezpłatny, za okazaniem ważnego dokumentu, przysługuje: a) dzieciom do lat 7; b) współtwórcom wystaw stałych oraz czasowych w Muzeum, w okresie ich trwania; c) osobom, które uzyskały zgodę Dyrektora Muzeum; d) pracownikom muzeów wpisanych do Państwowego Rejestru Muzeów; e) członkom Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) i Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS); f) osobom fizycznym odznaczonym Orderem Orła Białego, Orderem Wojennym Virtuti Militari, Orderem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”; g) posiadaczom Karty Polaka, o których mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2017 r. poz. 1459 i 2282); h) weteranom i weteranom poszkodowanym. 5. Bilet należy zachować do kontroli. Przewodnik oraz inni pracownicy Muzeum mają prawo do sprawdzenia biletu oraz weryfikacji dokumentów uprawniających do ulgi oraz zwolnienia z opłat. 6. Grupa zorganizowana zobowiązana jest do dokonania rezerwacji. 7. Grupa zorganizowana nie może liczyć więcej niż 25 osób, wliczając w to opiekunów grupy. 8. Zwiedzający indywidualnie oraz w grupach zorganizowanych mogą skorzystać z usługi przewodnickiej, która jest odpłatna (także w dzień bezpłatnego wstępu). 9. Rezerwacja terminów zwiedzania dla grup odbywa się pod numerem telefonu: (16) 632-18-02 oraz adresem mailowym: [email protected]. 10. Ostatnie wejście dla osób zwiedzających indywidualnie oraz w grupach zorganizowanych odbywa się nie później niż 45 minut przed zamknięciem Muzeum dla zwiedzających. III. REGULACJE PORZĄDKOWE I PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA 1. Zwiedzający zobowiązani są do stosowania zaleceń i uwag przewodnika, opiekunów ekspozycji lub innych pracowników Muzeum. 2. Przed rozpoczęciem zwiedzania duże plecaki, torby, walizki, parasole, odzież wierzchnią itp. należy pozostawić w szatni. 3. Muzeum nie ponosi odpowiedzialności za rzeczy wartościowe i delikatne pozostawione w odzieży, plecakach lub innych przedmiotach pozostawionych w szatni, a także w innych miejscach ogólnodostępnych na terenie Muzeum. 4. Zwiedzający ponosi pełną odpowiedzialność materialną za zawinione uszkodzenie lub zniszczenie mienia muzealnego. 5. Na terenie Muzeum obowiązują zakazy: a) wprowadzania lub wnoszenia zwierząt (z wyłączeniem psa przewodnika); b) palenia ognia, palenia tytoniu i innych substancji oraz innych substytutów tytoniu (w tym e-papierosów) itp.; c) przebywania w stanie nietrzeźwości oraz pod wpływem środków odurzających, a także ich stosowania; d) spożywania napojów i posiłków na salach wystawowych; e) dotykania eksponatów; f) przemieszczania i niszczenia elementów aranżacji i wyposażenia Muzeum; g) wchodzenia na dywany i siadania na meblach zabytkowych; h) wchodzenia do pomieszczeń nieprzeznaczonych do zwiedzania; i) wnoszenia broni palnej; j) wnoszenia niebezpiecznych i ostrych przedmiotów; k) prowadzenia rozmów telefonicznych z użyciem urządzeń mobilnych; l) hałasowania, biegania i ślizgania się po posadzkach i podłogach; m) fotografowania oraz filmowania elementów systemów bezpieczeństwa. 6. W przypadku naruszenia wyżej opisanych zakazów, a także ogólnie przyjętych norm zachowań w miejscach publicznych, pracownicy Muzeum są uprawnieni do podjęcia odpowiednich działań, w szczególności mają prawo zwrócić uwagę niewłaściwie zachowującym się osobom, upomnieć, a w przypadku niepodporządkowania się tym zasadom, wyprosić z Muzeum, a w razie odmowy wezwać przedstawicieli policji w celu podjęcia interwencji. 7. W sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia zwiedzających Muzeum zastrzega sobie prawo do przerwania zwiedzania Muzeum przez wszystkie osoby znajdujące się na wystawach stałych i czasowych. 8. Zezwala się fotografować i filmować wyłącznie bez użycia lampy błyskowej i statywu, jedynie do celów prywatnych i pamiątkowych: a) fotografowanie i filmowanie nie może zakłócać ruchu turystycznego i przeszkadzać innym zwiedzającym; b) materiał zdjęciowy oraz filmowy może być wykorzystany jedynie do celów niekomercyjnych; c) z uwagi na możliwość nieposiadania przez Muzeum praw do wykorzystywania wizerunków niektórych eksponatów do celów innych niż wystawiennicze, zastrzeżeń ze strony właścicieli wizerunków eksponatów, zagrożenie bezpieczeństwa innych osób, zbiorów, zasad ochrony konserwatorskiej lub możliwość naruszenia praw osób trzecich, fotografowanie może być całkowicie zabronione, o czym informują zwiedzających pracownicy Muzeum. 9. W trakcie zwiedzania, wernisaży, wykładów itp. mogą być wykonane fotografie oraz materiały wideo. Uczestnictwo w tych działaniach jest równoznaczne z wyrażeniem zgody na udostępnianie wizerunku w celach realizacji zadań statutowych Muzeum oraz na stronach WWW, portalach społecznościowych, publikacjach i materiałach promocyjnych. 10. W trakcie warsztatów, zajęć edukacyjnych, wykładów itp. mogą być wykonywane fotografie oraz materiały wideo. Uczestnictwo w tych działaniach wymaga pisemnej zgody uczestników lub ich prawnych opiekunów na udostępnienie wizerunku w celach realizacji zadań statutowych Muzeum. 11. Więcej informacji na temat przetwarzania danych osobowych znajduje się na stronie internetowej Muzeum, www.muzeumkresow.eu, w zakładce „RODO”. 12. Zgody Dyrektora wymaga prowadzenie następujących działań w przestrzeni Muzeum: a) fotografowanie i filmowanie we wnętrzach z użyciem lamp błyskowych, dodatkowego oświetlenia, statywów oraz innych akcesoriów niezbędnych do profesjonalnego fotografowania i filmowania; b) wykonywanie i wykorzystywanie filmów i fotografii przedstawiających eksponaty, wnętrza i architekturę Muzeum w celach innych niż niekomercyjny użytek osobisty; c) prowadzenie działalności artystycznej i gospodarczej (w tym akwizycja usług); d) organizowanie zgromadzeń, akcji reklamowych, protestacyjnych; e) prezentowanie transparentów, symboli i emblematów. IV. SYTUACJE NADZWYCZAJNE ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU, ZDROWIU LUB MIENIU MUZEUM 1. W przypadku zauważenia zagrożenia pożarowego zwiedzający są zobowiązani natychmiast powiadomić o tym opiekuna ekspozycji albo innego pracownika Muzeum lub użyć ręcznego ostrzegacza pożarowego (ROP). 2. W przypadku ogłoszenia alarmu pożarowego zwiedzający zobowiązani są do bezwzględnego podporządkowania się poleceniom osób kierujących akcją ewakuacyjną i natychmiastowego opuszczenia obiektu muzealnego wyznaczonymi drogami i wyjściami ewakuacyjnymi. V. REGULACJE KOŃCOWE 1. Zwiedzający zobowiązani są do wykonywania poleceń wydawanych przez przewodnika, opiekunów ekspozycji oraz innych pracowników Muzeum również w sprawach nie objętych niniejszym regulaminem. 2. Zakupienie biletu jest równoznaczne z akceptacją niniejszego regulaminu. Ewentualne skargi i wnioski należy kierować listownie na adres Muzeum: Muzeum Kresów w Lubaczowie, ul. Jana III Sobieskiego 4, 37-600 Lubaczów, telefonicznie: (16) 632-18-02 lub przesyłać na adres mailowy: [email protected]
Wystawa poświęcona jest uroczystościom jorcajtu (rocznicy śmierci) cadyków, odbywającym się co roku w Polsce i Ukrainie: w Lelowie, Leżajsku, Radomsku, Międzybożu, Bracławiu i Humaniu, w których znajdowały się znaczące ośrodki chasydyzmu. Na wystawie można prześledzić blisko 300-letnią historię ruchu chasydzkiego na terenach dawnej i obecnej Rzeczypospolitej.
Na ekspozycji prezentowanych jest ponad 150 fotografii, ukazujących portrety chasydów, elementy uroczystości jorcajtowych – modlitwy, tańce, składanie karteczek z prośbami przy grobach cadyków. Częścią ekspozycji są też przykłady literatury chasydzkiej oraz kilkunastominutowy film, pozwalający przenieść się na chwilę do świata, który wraz z II wojną światową zniknął z polskiego krajobrazu.
Ruch chasydzki zrodził się w Europie Środkowo-Wschodniej w 2. połowie XVIII w., a przez kolejne dziesięciolecia wywierał istotny wpływ na życie religijne wschodnioeuropejskich Żydów. Jego podstawą była ekstatyczna pobożność, która w połączeniu z przywiązaniem do studiowania tekstów religijnych tworzyła atrakcyjną alternatywę dla innych nurtów judaizmu. Chasydzi gromadzili się wokół cadyków – charyzmatycznych przywódców uważanych za pośredników między wiernymi, a Bogiem. Z czasem powstały całe dynastie cadyków, którzy przekazywali swoje funkcje uczniom, a później także synom i wnukom. Najważniejszym momentem w życiu chasyda była pielgrzymka na dwór cadyka. Miejsce spotkań chasydów były sztyble – małe izby, w których modlili się i studiowali. W nich też budowali poczucie wspólnoty, pijąc za zdrowie swojego cadyka, opowiadając o jego dokonaniach i śpiewając pieśni z jego dworu.
Założycielem ruchu chasydzkiego był Izrael Ben Eliezer (ok. 1700–1760), znany jako Baal Szem Tow, Mistrz Dobrego Imienia, w skrócie Beszt, charyzmatyczny mistyk, uważany za cudotwórcę i uzdrowiciela, działający w Międzyborzu na Podolu. Hebrajskim terminem „baal szem” Żydzi określali ludzi wytwarzających amulety lub stosujących zaklęcia oparte na kombinacjach liter imienia Stwórcy, aby leczyć choroby i odpędzać uroki. Jak inni żydowscy mistycy, Beszt dążył do zjednoczenie się z Bogiem poprzez modlitwę i inne praktyki. Zasłynął z wysiłków na rzecz zapewnienia Żydom bożego wybawienia.
Jorcajt (rocznica śmierci) cadyka, jest dla chasydów bardzo ważnym wydarzeniem. Wierzą oni, że w tym dniu dusza zmarłego powraca do miejsca pochówku. Cadyk, nawet po śmierci, jest swoistym łącznikiem pomiędzy chasydem a Stwórcą. Jorcajt cadyka jest zatem niepowtarzalną okazją do bezpośredniego z Nim kontaktu. Obchodzony jest bardzo uroczyście i radośnie.
Poza Baal Szem Towem, wystawa przybliża sylwetki innych mistyków, m.in. Dow Bera z Międzyrzecza (1704–1772), ucznia Baal Szem Towa, który podjął wysiłek stworzenia podstaw doktryny i organizacji chasydzkiej, a jego liczni uczniowie przenieśli jego nauczanie do wszystkich zakątków Rzeczypospolitej. Jest też opowieścią o prawnuku Baal Szem Towa, jednym z najbardziej porywajacych przywódców chasydzkich Nachmanie z Bracławia (1772–1810), działającym początkowo w Bracławiu, a następnie w Humaniu, gdzie zmarł i został pochowany. Uczniem Dow Bera z Międzyrzecza był Elimelech ben Eleazar Lipmann (1717–1787), cadyk z Leżajska, pełniący również funkcję miejscowego rabina. Jako jeden z pierwszych cadyków, był autorem wielu tomów wykładów kabalistycznych, które przyczyniły się do ukształtowania struktur ruchu chasydzkiego w postaci wspólnot religijnych, skupionych wokół cadyków. Jednym z wielu uczniów Elimelecha, którzy rozprzestrzenili jego nauki na dalsze obszary Rzeczypospolitej był z kolei Dawid ben Szlomo Biderman (1844–1918) z Lelowa. Natomiast Radomsko było ważnym ośrodkiem chasydyzmu za sprawą rabina Szlomo ha-Kohen Rabinowicza (1882–1942), który założył tam swój dwór chasydzki i chasydzką dynastię Radomsk. Rabinowicz wraz ze swoimi potomkami spoczęli w ohelu na cmentarzu żydowskim w Radomsku, który istnieje do dzisiaj i jest miejscem chasydzkich pielgrzymek.
Ruch chasydzki rozwijał się w większości na ziemiach Reczypospolitej, jednakże II wojna światowa i Holokaust doprowadziły do jego końca. Odrodzeniu się chasydyzmu nie sprzyjały czasy powojenne. Ocaleni wyemigrowali do Izraela, Stanów Zjednoczonych, Kanady czy krajów Europy Zachodniej. W latach 60. i 70. XX w. podjęto starania o identyfikację grobów poszczególnych cadyków na ocalałych kirkutach, często jednak zniszczonych, zapomnianych lub zabudowanych współczesną infrastrukturą. Rozpoczęły się pielgrzymki, odbudowa oheli, które po 1989 r. nabrały rozmachu. Każdego roku coraz większe rzesze chasydów przyjeżdżają na groby swoich duchowych przywódców.
W podróż do miejsc pochówków cadyków zabierają fotografie artystów: Joanny Sidorowicz, Dariusza Gawrońskiego, Piotr Krasa i Jerzego Sobola, od lat dokumentujących uroczystości jorcajtowe w centralnej i wschodniej Polsce.
Warto przy okazji wystawy wspomnieć też o tradycjach ruchu chasydzkiego na ziemi lubaczowskiej. Najstarsze wzmianki o ich działalności pochodzą z końca XVIII w. i dotyczą Lubaczowa. Cadykami w mieście byli wówczas Jishar ben Dow Ber, a po nim jego syn Jose. W Oleszycach, na początku XIX w. rabinem był Cwi Elimelech Szapiro, późniejszy założyciel dynastii cadyków dynowskich. W latach 20. XX w. rezydował w Oleszycach cadyk z Bełza, Jisochar Dow Ber Rokeach. Wiek XIX to także rozkwit ośrodka chasydzkiego w Narolu za sprawą tamtejszego dworu cadyków, który założył Jakow Reinman, rabin Narola. W połowie tego stulecia uznanie zyskał także kolejny lokalny ośrodek chasydzki w Cieszanowie, zapoczątkowany przez syna cadyka z Dynowa – Dawida Halberstama. Po nim cadykiem i jednocześnie rabinem został jego bratanek Simche Ber Halberstam. To w rocznicę jego śmierci, od wielu już lat przybywają na ziemię lubaczowską do Cieszanowa pielgrzymi z całego świata.
Marian Kopf, artysta malarz z Lubaczowa, tak wspomina przyjazd słynnego cadyka z Bełza: „Było lato, początek lat 30. XX w., ogromny tłum Żydów zebrał się na lubaczowskim Rynku. Wszyscy czekają na przyjazd słynnego cadyka z Bełza, z chasydzkiej dynastii Rokeachów, Aharona Rokeacha. Oto jest, jedzie bryczką. Na tej bryczce, z przodu, z tyłu uczepieni młodzi Żydzi. Wszyscy krzyczą, wiwatują. Potem biorą swojego cadyka na ręce i niosą do synagogi. Pozostali całują go po dłoniach, stopach, ubraniu. Był też ksiądz Sobczyński, proboszcz parafii św. Stanisława i witał dostojnego gościa. Nic jednak nie można było zobaczyć, tak wielki kłębił się tłum Żydów”.
Ruch chasydzki na terenach Polski i Ukrainy dobiegł końca. Dzięki joracjtom jednak ich potomkowie wracają do krainy swoich przodków. Jest to wyjątkowa okazja do przeniesienia się do czasów wielokulturowej Rzeczypospolitej. W trakcie jorcajtów można poczuć klimat żydowskich sztetli, gwaru modlitwy, czarnych chałatów, kapeluszów i wysokich futrzanych czap (sztrajmłów), które były nieodłącznym elementem sztetli również na ziemi lubaczowskiej.
Autorką wystawy jest Joanna Kurbiel, adiunkt w Dziale Sztuki Ludowej Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu – Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Wernisaż wystawy odbył się w niedzielę, 6 lutego 2022 r., a prezentacja wystawy trwała do 9 czerwca 2022 r.