I. INFORMACJE OGÓLNE 1. Użyte w regulaminie określenie Muzeum oznacza zarówno siedzibę główną Muzeum Kresów w Lubaczowie, jak też Galerię Oficynę na terenie Zespołu Zamkowo-Parkowego, która jest integralną częścią Muzeum Kresów w Lubaczowie. 2. Podstawą wejścia na ekspozycje stałe i czasowe w Muzeum jest posiadanie ważnego biletu wstępu. 3. Bilet wstępu można zakupić w kasie biletowej znajdującej się na parterze siedziby głównej Muzeum, na lewo od wejścia. 4. Zakup biletu oraz wejście na teren Muzeum oznaczają akceptację niniejszego Regulaminu. 5. Muzeum można zwiedzać indywidualnie lub w zorganizowanych grupach z przewodnikiem. 6. Za osoby niepełnoletnie, zwiedzające indywidualnie, odpowiadają opiekunowie prawni. 7. Za grupy zorganizowane, w szczególności grupy osób niepełnoletnich odpowiadają osoby, którym opiekunowie prawni powierzyli nad nimi opiekę: nauczyciele, wychowawcy lub inne osoby pełnoletnie pełniące funkcje opiekunów. 8. Godziny otwarcia Muzeum dla zwiedzających, ceny biletów wstępu wraz z przysługującymi ulgami, dzień bezpłatnego wstępu oraz dni, w których Muzeum jest nieczynne, określa Zarządzenie Dyrektora Muzeum. 9. Informacje zawarte w pkt. I.8, wraz z informacjami o możliwości czasowego zamknięcia Muzeum dla zwiedzających, a także treść regulaminów zwiedzania zamieszczone są na stronie internetowej Muzeum, www.muzeumkresow.eu, w zakładce „zaplanuj wizytę” oraz, do wglądu, na tablicy ogłoszeń w Muzeum. II. CENY I RODZAJE BILETÓW, REZERWACJE, USŁUGI PRZEWODNICKIE 1. Podstawą wejścia na ekspozycje stałe i czasowe w Muzeum jest posiadanie ważnego biletu wstępu. 2. Bilet uprawnia do jednorazowego wejścia na teren Muzeum. 3. Bilet ulgowy, za okazaniem ważnego dokumentu, przysługuje: a) uczniom, słuchaczom kolegiów, studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich, zgodnie z ustawą o muzeach (Dz. U. z 2020 r. poz. 902, art. 10, ust. 3a, pkt. 1–6); b) pracownikom służb społecznych; c) osobom powyżej 65. roku życia, emerytom, rencistom, rencistom socjalnym, a także osobom niepełnosprawnym wraz z opiekunami; d) nauczycielom, zgodnie z ustawą o muzeach (Dz. U. z 2020 r. poz. 902, art. 10, ust. 3a, pkt. 8); e) kombatantom; f) osobom fizycznym odznaczonym odznaką „Za opiekę nad zabytkami”, odznaką honorową „Zasłużony Działacz Kultury”, odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” lub wyróżnionym tytułem „Zasłużony dla Kultury Narodowej”; g) przewodnikom zewnętrznym lub pilotom, którzy zwiedzają wystawę z co najmniej 10-osobową grupą. 4. Bilet bezpłatny, za okazaniem ważnego dokumentu, przysługuje: a) dzieciom do lat 7; b) współtwórcom wystaw stałych oraz czasowych w Muzeum, w okresie ich trwania; c) osobom, które uzyskały zgodę Dyrektora Muzeum; d) pracownikom muzeów wpisanych do Państwowego Rejestru Muzeów; e) członkom Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) i Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS); f) osobom fizycznym odznaczonym Orderem Orła Białego, Orderem Wojennym Virtuti Militari, Orderem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”; g) posiadaczom Karty Polaka, o których mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2017 r. poz. 1459 i 2282); h) weteranom i weteranom poszkodowanym. 5. Bilet należy zachować do kontroli. Przewodnik oraz inni pracownicy Muzeum mają prawo do sprawdzenia biletu oraz weryfikacji dokumentów uprawniających do ulgi oraz zwolnienia z opłat. 6. Grupa zorganizowana zobowiązana jest do dokonania rezerwacji. 7. Grupa zorganizowana nie może liczyć więcej niż 25 osób, wliczając w to opiekunów grupy. 8. Zwiedzający indywidualnie oraz w grupach zorganizowanych mogą skorzystać z usługi przewodnickiej, która jest odpłatna (także w dzień bezpłatnego wstępu). 9. Rezerwacja terminów zwiedzania dla grup odbywa się pod numerem telefonu: (16) 632-18-02 oraz adresem mailowym: [email protected]. 10. Ostatnie wejście dla osób zwiedzających indywidualnie oraz w grupach zorganizowanych odbywa się nie później niż 45 minut przed zamknięciem Muzeum dla zwiedzających. III. REGULACJE PORZĄDKOWE I PRZEPISY BEZPIECZEŃSTWA 1. Zwiedzający zobowiązani są do stosowania zaleceń i uwag przewodnika, opiekunów ekspozycji lub innych pracowników Muzeum. 2. Przed rozpoczęciem zwiedzania duże plecaki, torby, walizki, parasole, odzież wierzchnią itp. należy pozostawić w szatni. 3. Muzeum nie ponosi odpowiedzialności za rzeczy wartościowe i delikatne pozostawione w odzieży, plecakach lub innych przedmiotach pozostawionych w szatni, a także w innych miejscach ogólnodostępnych na terenie Muzeum. 4. Zwiedzający ponosi pełną odpowiedzialność materialną za zawinione uszkodzenie lub zniszczenie mienia muzealnego. 5. Na terenie Muzeum obowiązują zakazy: a) wprowadzania lub wnoszenia zwierząt (z wyłączeniem psa przewodnika); b) palenia ognia, palenia tytoniu i innych substancji oraz innych substytutów tytoniu (w tym e-papierosów) itp.; c) przebywania w stanie nietrzeźwości oraz pod wpływem środków odurzających, a także ich stosowania; d) spożywania napojów i posiłków na salach wystawowych; e) dotykania eksponatów; f) przemieszczania i niszczenia elementów aranżacji i wyposażenia Muzeum; g) wchodzenia na dywany i siadania na meblach zabytkowych; h) wchodzenia do pomieszczeń nieprzeznaczonych do zwiedzania; i) wnoszenia broni palnej; j) wnoszenia niebezpiecznych i ostrych przedmiotów; k) prowadzenia rozmów telefonicznych z użyciem urządzeń mobilnych; l) hałasowania, biegania i ślizgania się po posadzkach i podłogach; m) fotografowania oraz filmowania elementów systemów bezpieczeństwa. 6. W przypadku naruszenia wyżej opisanych zakazów, a także ogólnie przyjętych norm zachowań w miejscach publicznych, pracownicy Muzeum są uprawnieni do podjęcia odpowiednich działań, w szczególności mają prawo zwrócić uwagę niewłaściwie zachowującym się osobom, upomnieć, a w przypadku niepodporządkowania się tym zasadom, wyprosić z Muzeum, a w razie odmowy wezwać przedstawicieli policji w celu podjęcia interwencji. 7. W sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia zwiedzających Muzeum zastrzega sobie prawo do przerwania zwiedzania Muzeum przez wszystkie osoby znajdujące się na wystawach stałych i czasowych. 8. Zezwala się fotografować i filmować wyłącznie bez użycia lampy błyskowej i statywu, jedynie do celów prywatnych i pamiątkowych: a) fotografowanie i filmowanie nie może zakłócać ruchu turystycznego i przeszkadzać innym zwiedzającym; b) materiał zdjęciowy oraz filmowy może być wykorzystany jedynie do celów niekomercyjnych; c) z uwagi na możliwość nieposiadania przez Muzeum praw do wykorzystywania wizerunków niektórych eksponatów do celów innych niż wystawiennicze, zastrzeżeń ze strony właścicieli wizerunków eksponatów, zagrożenie bezpieczeństwa innych osób, zbiorów, zasad ochrony konserwatorskiej lub możliwość naruszenia praw osób trzecich, fotografowanie może być całkowicie zabronione, o czym informują zwiedzających pracownicy Muzeum. 9. W trakcie zwiedzania, wernisaży, wykładów itp. mogą być wykonane fotografie oraz materiały wideo. Uczestnictwo w tych działaniach jest równoznaczne z wyrażeniem zgody na udostępnianie wizerunku w celach realizacji zadań statutowych Muzeum oraz na stronach WWW, portalach społecznościowych, publikacjach i materiałach promocyjnych. 10. W trakcie warsztatów, zajęć edukacyjnych, wykładów itp. mogą być wykonywane fotografie oraz materiały wideo. Uczestnictwo w tych działaniach wymaga pisemnej zgody uczestników lub ich prawnych opiekunów na udostępnienie wizerunku w celach realizacji zadań statutowych Muzeum. 11. Więcej informacji na temat przetwarzania danych osobowych znajduje się na stronie internetowej Muzeum, www.muzeumkresow.eu, w zakładce „RODO”. 12. Zgody Dyrektora wymaga prowadzenie następujących działań w przestrzeni Muzeum: a) fotografowanie i filmowanie we wnętrzach z użyciem lamp błyskowych, dodatkowego oświetlenia, statywów oraz innych akcesoriów niezbędnych do profesjonalnego fotografowania i filmowania; b) wykonywanie i wykorzystywanie filmów i fotografii przedstawiających eksponaty, wnętrza i architekturę Muzeum w celach innych niż niekomercyjny użytek osobisty; c) prowadzenie działalności artystycznej i gospodarczej (w tym akwizycja usług); d) organizowanie zgromadzeń, akcji reklamowych, protestacyjnych; e) prezentowanie transparentów, symboli i emblematów. IV. SYTUACJE NADZWYCZAJNE ZAGRAŻAJĄCE ŻYCIU, ZDROWIU LUB MIENIU MUZEUM 1. W przypadku zauważenia zagrożenia pożarowego zwiedzający są zobowiązani natychmiast powiadomić o tym opiekuna ekspozycji albo innego pracownika Muzeum lub użyć ręcznego ostrzegacza pożarowego (ROP). 2. W przypadku ogłoszenia alarmu pożarowego zwiedzający zobowiązani są do bezwzględnego podporządkowania się poleceniom osób kierujących akcją ewakuacyjną i natychmiastowego opuszczenia obiektu muzealnego wyznaczonymi drogami i wyjściami ewakuacyjnymi. V. REGULACJE KOŃCOWE 1. Zwiedzający zobowiązani są do wykonywania poleceń wydawanych przez przewodnika, opiekunów ekspozycji oraz innych pracowników Muzeum również w sprawach nie objętych niniejszym regulaminem. 2. Zakupienie biletu jest równoznaczne z akceptacją niniejszego regulaminu. Ewentualne skargi i wnioski należy kierować listownie na adres Muzeum: Muzeum Kresów w Lubaczowie, ul. Jana III Sobieskiego 4, 37-600 Lubaczów, telefonicznie: (16) 632-18-02 lub przesyłać na adres mailowy: [email protected]
Cerkiew w Radrużu przyciąga i inspiruje wielu artystów. Jednym z nich jest Paweł Wyborski, ceniony malarz i socjolog kultury mieszkający w Gdańsku, związany ze Starogardem Gdańskim, a rodzinnie powiązany również z Roztoczem Wschodnim. Swą najnowszą wystawę pt.: „Postikony: ślady po ikonie”, zaprezentował w budynku muzealnym w Zespole Cerkiewnym w Radrużu – Oddziale Muzeum Kresów w Lubaczowie. Jej wernisaż odbył się w niedzielę, 24 marca 2024 r.
Paweł Wyborski urodził się w 1975 r. w Starogardzie Gdańskim, gdzie w końcu ubiegłego roku w Muzeum Ziemi Kociewskiej obchodził 25-lecie swej twórczości.
W ciągu minionego ćwierćwiecza zdołał wypracować indywidualny język artystyczny oparty na doświadczeniu malarstwa ikonowego.
Ujawniane od najmłodszych lat zdolności plastyczne rozwijał w latach 1993–1995 pod kierunkiem Anny Królikiewicz, obecnie znanej artystki i profesor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W 1999 r. ukończył Uniwersytet Gdański na kierunku socjologii kultury, by później kontynuować swe zainteresowania naukowe w ramach studiów doktoranckich w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tutaj pod kierunkiem prof. Marka Krajewskiego z Zakładu Badań Kultury Materialnej i Wizualnej prowadził badania nad duchowością, religijnością i estetyzacją we współczesnym życiu społecznym. Zagadnieniom tym poświęcił kilka publikacji naukowych. Zgłębianiu tej tematyki, szczególnie na płaszczyźnie dorobku takich filozofów i myślicieli jak m.in. Rudolf Otto, Mircea Eliade, Paweł Florenski oraz znany polski malarz i teolog prawosławny Jerzy Nowosielski, towarzyszyło czynne uprawianie malarstwa.
Łączenie tych dwóch sfer aktywności zaowocowało powstaniem kilku cyklów obrazów opartych na języku zbliżonym do estetyki ikony: syntetycznej formie, świetlistości, harmonii i symbolice znaku. Współgra z tym doskonale opanowana przez malarza tradycyjna technika laserunkowa, niekiedy łączona z malarstwem abstrakcyjnym, a nawet malarstwem materii. Po początkowych doświadczeniach opartych na malarskiej interpretacji Całunu Turyńskiego, do najwcześniejszych serii prac Pawła Wyborskiego należą tzw. „Wemglania”, czyli pejzaże metafizyczne (wcześniej: ikonopejzaże). Stały się one podstawą wykształcenia się drugiego cyklu określanego jako „Prześwity”, „Postikony”. W tym zakresie interesującym zabiegiem artystycznym są tzw. „Wizjery”, które ostatnio znalazły kontynuację w kolejnym cyklu nazwany przez autora „Materiami”, „Szczelinami”.
Zawsze jednak u podstaw malarskich doświadczeń Pawła Wyborskiego leży fenomen ikony. Zainteresowanie się tym tematem wiąże się w przypadku Autora właśnie z cerkwią w Radrużu, którą po raz pierwszy odwiedził w sierpniu 2003 r. Niezapomniane wrażenie zrobiły na nim wówczas wyłaniające się w mrocznym wnętrzu drewnianej świątyni siedemnastowieczne polichromie ścienne.
Na podstawie obserwacji tych niekiedy fragmentarycznie zachowanych malowideł Twórca opracował artystyczną koncepcję wspomnianych wcześniej „śladów ikony”, która z czasem rozwinęła się w ideę „śladów po ikonie”. Malarz zaczął tworzyć „postikony”, rozumiane jako swoisty zapis wycofywania się obrazu. Od tego momentu w swych dziełach stara się uchwycić ten niezwykły moment, w którym proces zaniku dokonuje się tuż przed bezpowrotną utratą przedstawienia. W nowopowstałym dziele wydobywa ulotne wspomnienie, ślad po ikonie zapisany w pamięci materii malarskiej. W zamierzeniach Artysty obrazy te nie są bynajmniej malarstwem sakralnym. Twórcę bardziej interesuje cofanie się samego obrazu, droga od figuracji do abstrakcji.
Te radruskie i roztoczańskie doświadczenia odnalazł także na ukochanym przez siebie Podlasiu, a także podczas podróży na Ukrainę, do Rumunii, gdzie zachwycił się m.in. freskami w monasterze Suczawica. Szukał ich także przebywając w Serbii i Macedonii. W tym ostatnim kraju szczególnie zafascynowały go freski w średniowiecznych cerkwiach w Ochrydzie. Liczne podróże artystyczne były i nadal są ważną inspiracją, stałą zachętą dla intensywnej twórczości malarskiej.
Swych dzieł Autor nie zamyka w pracowni, ale świadomie konfrontuje je z widzami. W swym dorobku posiada imponującą liczbę siedemdziesięciu pięciu wystaw indywidualnych. Był też uczestnikiem kilkudziesięciu wystaw zbiorowych w kraju i poza jego granicami (w Belgii, Danii, Hiszpanii, Holandii, Kazachstanie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, we Francji i Włoszech). Wielokrotnie był laureatem stypendiów kulturalnych oraz nagród za działalność artystyczną w dziedzinie kultury, przyznanych m.in. przez prezydentów i samorządy miejskie Gdańska i Starogardu Gdańskiego. W 2020 r. był finalistą prestiżowego projektu i uczestnikiem pokonkursowej wystawy „Beyond the Frame” w londyńskiej Orleans House Gallery. Brał udział w międzynarodowym projekcie „Nowa Ikona”, realizowanym przez warszawską Galerię Bohema przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2021 r. jest uczestnikiem grupy twórczej Międzynarodowe Warsztaty Ikonopisów w Nowicy. Jego prace znajdują się w licznych kolekcjach publicznych i prywatnych.
Na wystawie w Radrużu Artysta zaprezentował 34 obrazy swego autorstwa, które powstały w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Należą one do tytułowego cyklu „Postikon”. Pod względem tematyki i formy nawiązują one do stylistyki średniowiecznego malarstwa ikonowego szkoły nowogrodzkiej i pskowskiej (np. „Jerzy”, „Jan”, „Salomon”, „Hodegetria”, „Eleusa”). W obrazie zatytułowanym „Ojcowie”, możemy doszukiwać się inspiracji malowidłem ukazującym trzech Ojców Kościoła, zachowanym w sanktuarium cerkwi radruskiej. Przedstawienie trzech stojących obok siebie postaci wydaje się wyłaniać lub raczej rozpływać się w gęstej materii malarskiej.
Obok tematów rozwijanych na bazie tradycyjnej ikonografii znajdują się także intrygujące widza liczne „wizjery” z przedstawionymi w wyciętych na płótnie prostokątnych otworach częściami twarzy postaci z ikon, głównie ich oczu. Poprzez pozbawienie obrazu jego fragmentu i nałożenie od spodu drugiego blejtramu z namalowaną częścią twarzy postaci artysta świadomie wprowadza do obrazu ruch i zmusza widza do reakcji. Skłania go do dialogu, wejrzenia w głąb dzieła, ale też otworzenia się na obraz, jego „spojrzenie” ku odbiorcy.
W ostatnim czasie twórca dokonuje odwrotnego zabiegu – zakleja wcześniej wycięte otwory. Wraca tym samym do płaszczyznowości dzieła, ale zachowuje ślad „wizjera”, jako znaku dokonanego procesu twórczego, nawarstwiania się zmian w czasie (obrazy: „Mandylion”, „Piotr”). Dzieła te są też dowodem częstych powrotów Artysty do swych prac i dokonywania w ciągu wielu lat licznych przemalowań, uzupełnień. Proces twórczy wydaje się nie mieć końca. Obrazy stale się zmieniają, są dynamiczne, żyją rytmem, który nadaje im twórca.
Dla Pawła Wyborskiego najnowsza prezentacja swych dzieł to swoisty powrót do radruskich źródeł filozoficznej i artystycznej fascynacji ikonami. Widzowie obok artystycznych doświadczeń, będą z kolei postawieni przed wyzwaniem poszukiwania zanikającego Obrazu, nie tylko w sensie religijnym, ale też głęboko humanistycznym. Skłania ku temu również wczesnowiosenna aura i klimat Świąt Wielkanocnych, które zawsze są zwiastunem odradzania się życia, poszukiwania źródeł pokoju, idei przedwiecznego piękna, jego odblasku – jak można byłoby powiedzieć językiem Pawła Wyborskiego – „prześwitu” zapisanego w ikonach.
Janusz Mazur
Wernisaż wystawy odbył się w niedzielę, 24 marca 2024 r., w budynku muzealnym w Zespole Cerkiewnym w Radrużu. Wystawa była czynna do 9 czerwca 2024 r.