Agnieszka Pajączkowska. Rozmowy na Pograniczu #1

Serdecznie zapraszamy na pierwsze z cyklu spotkań „Rozmowy na Pograniczu”, które odbędzie się w Zespole Cerkiewnym w Radrużu w niedzielę, 14 stycznia 2024 r., o godz. 17. Gościem spotkania będzie Agnieszka Pajączkowska, która w rozmowie z Moniką Zając-Czerkies opowie o swoich dwóch książkach „Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii” (Czarne, 2023) oraz „Wędrowny Zakład Fotograficzny” (Czarne, 2019). Spotkanie odbędzie się w przestrzeni wystawy „Archiwum Bolesława Fariona. Portrety dawnego Roztocza w negatywach lubaczowskiego fotografa”. Wstęp wolny. W trakcie spotkania możliwy zakup książek z autografem autorki.

Spotkaniem z Agnieszką Pajączkowską otwieramy cykl pod nazwą „Rozmowy na Pograniczu”.

W miejscu nieprzypadkowym, w Zespole Cerkiewnym w Radrużu i w nieprzypadkowym czasie, na tle, a raczej pośród fotografii z „Archiwum Bolesława Fariona”. Porozmawiamy o Pograniczu na Pograniczu z ludźmi, którzy zajmują się jego definiowaniem, portretowaniem, opisywaniem, którzy dostrzegają jego problemy i wartości. Którzy rozumieją Pogranicze lub starają się je zrozumieć. Z tymi, którzy przesuwają jego granice i niwelują je, poprzez dzieła literackie, filmowe, działania społeczne i kulturalne. Będziemy rozmawiać i zapraszać ludzi i stąd i stamtąd. Z tego i z tamtego Pogranicza. Tutejszych i tamtejszych. Pisarzy i czytelników, aktorów i widzów, a przede wszystkim uczestników spotkań, dla których będą przyjeżdżali zaproszeni goście, książki, filmy, wystawy. Radruż leżący od wieków i pokoleń na permanentnym Pograniczu jest gotowy na takie rozmowy od zawsze. Na wielu poziomach. A skoro miejsce jest gotowe i jest czas po temu, dzięki inicjatywie Piotra Zubowskiego, kreatora projektu, to „Rozmowy” czas zacząć i nie żałować czasu ani słów.

Wydawnictwo „Czarne” o „Nieprzezroczystych. Historiach chłopskiej fotografii”

Chłopska fotografia – ta rodzinna, prywatna – nie ma zwykle odrębnego miejsca w archiwach czy instytucjach. Przez wiele dekad mało kto się nią interesował, nie była traktowana jako części „narodowego dziedzictwa”, a śladowa liczba zachowanych zbiorów pozwala sobie wyobrazić, ilu zdjęć i historii nie da się nigdy odzyskać, ile fotografii zostało spalonych, wyrzuconych, nieodnalezionych.

Fotografia nie jest przezroczysta – nie pokazuje „po prostu”, neutralnie ani obiektywnie. Podobnie jak historia, gdy pisana jest z jednej tylko perspektywy. Wiele w interpretacji fotografii i historii zależy od kąta patrzenia, od zachowanej materii i zauważania tego, co dotychczas pomijane.

Agnieszka Pajączkowska opisuje wybrane chłopskie zdjęcia, a swoje spostrzeżenia uzupełnia o rozmowy, zapisy historii mówionej, dokumenty, mikroreportaże, rozważania teoretyczne, cytaty z esejów o fotografii i nowe refleksje dotyczące historii ludowej. Rdzeniem książki pozostaje pytanie, czym właściwie jest to, co widzimy. Czego fotografia nie pokazuje i nie rozstrzyga? To nie tyle opowieść o osobach widocznych na zdjęciach, ile o samych zdjęciach i tych, którzy je wykonywali – fotografach i fotografkach, o ich motywacjach, warsztacie pracy, miejscu w wiejskiej społeczności. Tak oglądane chłopskie fotografie pozwalają spojrzeć z mniej oczywistej perspektywy na polską historię XX wieku.

Nieprzezroczyste to próba zwrócenia spojrzenia na to, co dotychczas było zauważane zbyt rzadko – na trzeci plan, na tło, rzeczy i ludzi poza kadrem.

Wydawnictwo „Czarne” o „Wędrownym Zakładzie Fotograficznym”:

Dzień dobry, prowadzę Wędrowny Zakład Fotograficzny. Robię zdjęcia portretowe i drukuję od ręki, na miejscu. Zdjęcia są za darmo albo za coś do jedzenia. Albo za opowieść. Bo pani pewnie stąd? Klisza nie pęknie, proszę się nie martwić – zdjęcia są cyfrowe. Wydrukuję na papierze, portret będzie tylko dla pani. Że stara i ludzi będzie straszyć? Bez obawy, nie dam go do gazety, a pani będzie miała pamiątkę. Bo kiedy pani ostatni raz zdjęcie sobie robiła? Trzydzieści lat temu? A widzi pani. Młodzi mają w komputerach, ale to nie to samo, prawda? Ja? Tak, mieszkam w samochodzie, jeżdżę latem wzdłuż granicy jak dawniej fotografowie. Pamięta pani, że portrety robili? Naprawdę płacić nie trzeba. Jajka wezmę, chętnie. Nie ma pośpiechu, pani się przyszykuje, ja zrobię zdjęcie.

---

Agnieszka Pajączkowska (ur. 1986) – kulturoznawczyni, badaczka historii codziennych praktyk fotograficznych, kuratorka, edukatorka wizualna, animatorka kultury, autorka projektu i książki „Wędrowny Zakład Fotograficzny”. Dwukrotna stypendystka ministra kultury i dziedzictwa narodowego w obszarze sztuk wizualnych (2015 i 2020). Absolwentka studiów doktoranckich w Instytucie Kultury Polskiej UW. W 2016 roku otrzymała tytuł „Kulturystyki Roku” przyznawany przez Radiowy Dom Kultury, w 2020 roku zostało laureatką Nagrody im. Beaty Pawlak i Nagrody im. Wiesława Kazaneckiego, była także nominowana do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego i Nagrody im. Stanisława Barańczaka. Mieszka na Pogórzu Izerskim.

Monika Zając-Czerkies – animatorka i fotografka, pasjonatka starego kina, fotografii i malarstwa, główny instruktor w Wojewódzkim Domu Kultury w Rzeszowie, równolegle pracuje w Podkarpackim Informatorze Kulturalnym. Związana z Peronem Literackim Biblioteki Kraków. Członkini Regionalnego Stowarzyszenia Twórców Kultury oraz Koła Młodych przy Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich w Krakowie. Prowadzi blog poetycki „Poezjo/grafie… Monika Zając –Czerkies”.

Organizacja „Rozmów na Pograniczu” jest możliwa dzięki dofinansowaniu Województwa Podkarpackiego, za co serdecznie dziękujemy.

Autorem identyfikacji wizualnej „Rozmów na Pograniczu” jest prof. Artur Skowroński.

•