Besaminka

Niewielki, srebrny pojemnik w formie czworobocznej wieżyczki na wysokim trzonie; powierzchnia bogato dekorowana motywami geometrycznymi.

Wieżyczka prostopadłościenna, w ściance frontowej niewielkie drzwiczki zwieńczone półkoliście, odmykane na zawiasach, zamykane na zaszczepkę z niewielką prostokątną klamką na zewnątrz. Powierzchnia ścianek dekorowana rytowanymi motywami w formie murowanej ściany z okienkami – ostrosłupowym w dole i kolistym w górze; w oknach wycięte niewielkie koliste otwory. Wieżyczka zwieńczona czworobocznym ostrosłupowym daszkiem zwieńczonym chorągiewką; daszek wsparty na szerokiej podstawie dekorowanej rytym ornamentem pasowym złożonym z kółek i spirali; w czterech narożach podstawy daszka osadzone iglice. Powierzchnia daszka dekorowana ornamentem w formie rybiej łuski.

Wieżyczka osadzona na wysokim, czworobocznym trzonie w formie ostrosłupa o wklęsłych ściankach, przechodzących u podstawy w niski, czworoboczny cokół. Powierzchnia trzonu dekorowana rytowanymi motywami w formie poziomego wątku murowanej ściany.

Besaminka jest określana również jako balsaminka czy puszka na wonności. Jej nazwa pochodzi z języka hebrajskiego, w którym „besamin” oznacza ziołowe wonności. Jest to przedmiot służący żydowskiej obrzędowości religijnej związanej z celebracją święta szabatu. Nawiązuje on do kadzidła palonego w ofierze w Świątyni Jerozolimskiej. Besaminki znajdowały się zarówno w domach jak i w synagogach, gdzie używano ich podczas ceremonii hawdali, czyli pożegnania szabatu, oddzielenia czasu święta od codzienności. Wedle zwyczaju unoszące się zapachy miały być wsparciem i pocieszeniem po odejściu wraz z upływem szabatu drugiej duszy, która towarzyszyła każdemu Żydowi w czasie „święta odpoczynku”. O wierzeniach związanych z besaminką i wonnościami tak pisał dr Marek Tuszewicki w książce „Żaba pod językiem”:

(…) mężczyźni przy zapalonej świecy i wśród roztaczającej się woni balsaminek spełniali rytuał «hawdali» – oddzielenia świętego od powszedniego. Zapach kadzideł nie tylko naznaczał kres szabatu, lecz także tworzył swoistą barierę przed działaniem mocy nieczystych, uaktywniających się wraz z końcem święta. Podobne wierzenie odnajdujemy w księdze «Zechira», która polecała wdychać zapach świecy jako środek przeciwko złym duchom, dlatego okadzano nią dzieci cierpiące z powodu uroku.

Besaminki, podobnie jak inne przedmioty służące do obrzędowości, często przybierały różne kształty, niekiedy były zdobione dodatkową ornamentyką. Wykonywano je z rzemieślniczą precyzją, najczęściej z metali, ale też innych materiałów. Najpowszechniejszym kształtem, często występujących wśród Żydów aszkenazyjskich, były wieżyczki z otwieranymi drzwiami, służącymi do wkładania wonności. Istotnym elementem całości były również otwory. To przez nie unosił się zapach ziół i kadzidła. Dobrze ilustruje to eksponat z zasobu Muzeum Kresów, który ma zarówno formę wieży, jak i ażurowej puszki.

 

>>> Zobacz obiekt na Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej >>>

 

 

Nazwa

Besaminka

Twórca

Nieznany

Datowanie

2. poł. XIX w.

Materiał

Blacha srebrna

Technika

Repusowanie

Wymiary

Wysokość: 14,5 cm; szerokość: 3,3 cm; głębokość: 3,3 cm

Pochodzenie

Obiekt pochodzący najpewniej z terenu powiatu lubaczowskiego (Lubaczów?) został przekazany do Muzeum Kresów w Lubaczowie przez mieszkańca Lubaczowa.

Numer inwentarzowy

ML/A/1154

Autor notki

Marek Szajda

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content