Dalmatyka biała

Dalmatyka biała, w formie szerokiej tuniki z krótkimi i szerokimi rękawami. Przód i tył rozcięte po bokach i złączone na ramionach. Preteksty pionowe podzielone z przodu na cztery, z tyłu na pięć pól. Z obu stron otworu na głowę oraz na brzegach rękawów zamocowane haftki.

Preteksty z bokami i rękawami z jasnoróżowego jedwabiu broszowanego. Deseń raportowy ze stylizowanych drobnych bukietów, złożonych z trzech różyczek oraz pąków kwiatowych na faliście wygiętych gałązkach. Kolorystyka z przewagą odcieni różu, zieleni i bieli.

Całość wraz z podziałami wewnętrznymi obwiedziona srebrną koronką z nici o oplocie metalowym o motywie linii falistej.

Podszewka beżowa, z tkaniny o splocie atłasowym.

– – –

Dalmatyka to rodzaj szaty liturgicznej używanej podczas mszy świętej przez diakona. Jest typem ornatu zarezerwowanym jedynie dla diakonów. Przypomina luźna tunikę z szerokimi rękawami. Wywodzi się z ubioru bogatych mieszczan z Dalmacji, noszonym ok. I–II wieku. Była on koloru białego z czerwonymi pasami (clavi) biegnącymi od ramion do dołu. W IV stuleciu weszła do użytku kościelnego. Początkowo nosili ją papieże, następnie jedynie diakoni rzymscy. W IX weszła do powszechnego użytku w całym Kościele. Zakony rycerskie używały charakterystycznej dalmatyki w formie szkaplerza, jako stroju bojowego, który zakładano na zbroję. Do XVIII wieku stosowano jedynie dalmatyki białe lub kremowe z czerwonymi pasami, potem zaczęto dostosowywać je do koloru ornatów. Od średniowiecza szaty wysadzano drogimi kamieniami i wyszywano złotymi nićmi. Dalmatyki zmieniały też swoją długość – od tunik do ziemi, po ucięte w kolenie (okres baroku). Dalmatykę ubiera się na albę i stułę, przed Soborem Watykańskim II obowiązkowo zakładano też manipularz i cingulum. Do nabożeństw diakon może nałożyć na dalmatykę kapę. Rodzajem szaty podobnej do dalmatyki jest tunika (tunicella) używana przez subdiakona podczas mszy. Różni się od dalmatyki mniejszą dekoracyjnością, pojedynczym paskiem poziomym, brakiem rozcięcia po bokach i węższymi rękawami. Tuniki zostały wyparte po reformach Soboru Watykańskiego II, gdy zlikwidowano stopień subdiakoński. Dalmatyki zakładają diakoni, kardynałowie asystujący papieżowi oraz kapłani pełniący rolę diakonów. Dalmatyki dzielą się na rzymskie (zazwyczaj do kolan, z dwoma pasami pionowymi po bokach i dwoma poziomymi na górze i na dole, zazwyczaj z rozciętymi rękawami), gotyckie (długie dalmatyki z szerokimi i długimi rękawami oraz pretekstą) oraz hiszpańskie (krótkie z szerokimi rękawami, bogato zdobione na prostokątnych polach z tyłu i z przodu).

Dalmatyka z Muzeum powstała najprawdopodobniej w drugiej poł. XIX stulecia, jest w typie rzymskim. Wykonana została z jedwabiu broszowanego, dekorowanego ornamentem w formie roślinnym. Jej różowy kolor wskazuje, że była używana najprawdopodobniej w niedziele Gaudete (III niedziela Adwentu) i niedzielę Laetare (III niedziela Wielkiego Postu). Mogła być też traktowana jako dalmatyka w kolorze białym i używana w czasie większych świąt kościelnych. Typ rzymski był najbardziej rozpowszechnionym rodzajem dalmatyk, jakie występowały w XIX i XX w. na ziemiach polskich, w tym na dawnych Kresach Rzeczypospolitej.

Dalmatyka została przekazana do Muzeum Kresów w Lubaczowie przez parafię pw. św. Wojciecha w Cieszanowie. Do zbiorów parafii trafiła z terenów rzymskokatolickiej archidiecezji lwowskiej (jej siedziba, w związku ze zmianą granic wraz z końcem II wojny światowej i przesiedleniami ludności polskiej, znalazła się od 1946 r. w Lubaczowie), za pośrednictwem ks. Józefa Kłosa, dotychczasowego proboszcza parafii pw. św. Marii Magdaleny we Lwowie, a od 1 września 1946 r. proboszcza parafii cieszanowskiej.

 

>>> Zobacz obiekt na Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej >>>

 

 

Nazwa

Dalmatyka biała

Twórca:

Nieznany

Datowanie

2. poł. XIX w. (?)

Materiał

Tkanina podszewki o splocie atłasowym, koronka z nici z oplotem metalowym, nić bawełniana, jedwab broszowany

Technika

Szycie

Wymiary

Długość: 92 cm; szerokość: 55 cm (pod ramionami), 76 cm (u dołu dalmatyki)

Pochodzenie

Dalmatyka została przekazana do Muzeum Kresów w Lubaczowie przez parafię pw. św. Wojciecha w Cieszanowie. Do zbiorów parafii trafiła z terenów rzymskokatolickiej archidiecezji lwowskiej (jej siedziba, w związku ze zmianą granic wraz z końcem II wojny światowej i przesiedleniami ludności polskiej, znalazła się od 1946 r. w Lubaczowie), za pośrednictwem ks. Józefa Kłosa, dotychczasowego proboszcza parafii pw. św. Marii Magdaleny we Lwowie, a od 1 września 1946 r. proboszcza parafii cieszanowskiej.

Numer inwentarzowy

ML/A/2820

Autorka notki

Paulina Korneluk

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content