Ikona Matki Bożej Kazańskiej

Ikona w formie prostokąta stojącego, wykonana w technice olejnej na desce. Przedstawienie Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, w typie Hodegetrii; w polu po lewej i prawej stronie cztery postacie świętych. Tło neutralne; kowczeg oddzielony od pola czerwoną obwódką; krawędzie zewnętrzne ujęte dwoma pasami: czerwonym i zielonym.

Maryja ukazana w półpostaci, w lekkim skręcie 3/4 w prawo, bez widocznych dłoni. Głowa lekko pochylona w prawo, ujęta w kolisty nimb wychodzący na pole przy górnej krawędzi, wypełnione pączkami czerwonych róż na zielonych listkach. Twarz owalna, czoło osłonięte maforionem, brwi lekko uniesione, oczy otwarte, w kształcie migdałów, nos długi, usta wąskie, przymknięte. Ubrana w ciemnoniebieską suknię ze złotą lamówką dekorowaną ornamentem roślinnym, głowa osłonięta ciemnoniebieską chustą w białe paski i od zewnątrz czerwonym maforionem okrywającym ramiona, ze złotą lamówką. Nad czołem i na prawym ramieniu niewielkie, pojedyncze gwiazdki.

Dzieciątko Jezus ukazane po prawej stronie, w pozycji stojącej, do wysokości kolan. Skierowane na wprost, z prawą ręką odchyloną w lewo; dłoń lekko uniesiona w geście błogosławieństwa; lewa ręka osłonięta płaszczem, opuszczona w dół wzdłuż korpusu. Postać ubrana w ciemnoniebieską, wzorzystą suknię i czerwony płaszcz z szerokim pasem. Wokół głowy nimb krzyżowy wpisany w koło, z napisami cyrylicą.

W pionowych, wąskich polach po lewej i prawej stronie, przedstawione postacie świętych zwrócone ku Matce Bożej z Dzieciątkiem, rozmieszczone po dwie jedna nad drugą, ukazane w całej postaci, w pozycji stojącej. Po lewej nn. święty w stroju mnicha i poniżej św. Irina; po prawej odpowiednio: św. Ihnatij (powyżej) i św. Elizawieta (poniżej). W narożach pól pączki czerwonych róż i podłużne gałązki zielonych liści.

Przy postaciach, po prawej i lewej stronie u góry, rozmieszczone napisy cyrylicą. Przy postaci Matki Bożej: „МР” (po lewej) i „ѲЧ” (po prawej); poniżej po lewej: „КАЗАНСКЇА”. Nad głową Dzieciątka Jezus, po prawej, litery cyrylicą: „ӀИС ХРС”; postacie świętych w polach opisane cyrylicą w nimbach i ponad nimi, częściowo czytelne.

Odwrocie gładkie.

Ikona Matki Bożej Kazańskiej jest jednym z najbardziej czczonych wizerunków w Kościele prawosławnym. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z XVI stulecia, gdy Matka Boża miała objawić się we śnie dziewczynce, której nakazała poszukiwania swojego wizerunku w zgliszczach spalonego budynku. Miało to miejsce w Kazaniu, który był stolicą państwa tatarsko-mongolskiego. Matka Boża obiecała dziecku zjednoczenie wszystkich Rosjan i pomoc w pokonaniu wrogów. Kult ikony rozwijał się niezwykle szybko, ale miał zasięg jedynie regionalny. W 1579 roku wykonano pierwszą kopię wizerunku, którą wysłano carowi Iwanowi Groźnemu. Do ikony dołączono opis historyczny i świadectwa cudów. Władca nakazał zbudowanie w miejscu jej odkrycia cerkwi-sanktuarium wraz z żeńskim klasztorem. To za przyczyną kopii ikony Matki Bożej Kazańskiej, którą posiadał Dymitr Pożarski, doszło, z pespektywy Rosjan, do cudu wypędzenia Polaków z Kremla jesienią 1612 roku. Współcześnie, na pamiątkę tego wydarzenia (4 listopada) obchodzone jest w Rosji święto państwowe – Dzień Jedności Narodowej.

Książę Pożarski umieścił ikonę w ufundowanym na Placu Czerwonym Soborze Kazańskim. W 1721 roku car Piotr I nakazał przenieść ikonę do nowej stolicy imperium. Znajdowała się ona w cerkwi na Wyspie Św. Bazylego, następnie w soborze Świętej Trójcy i w cerkwi pw. Narodzenia Matki Bożej. W 1811 roku konsekrowano wielki petersburski Sobór Kazański, w którym ostatecznie umieszczono ikonę. Do wizerunku szczególnie żarliwie modlono się w czasie wojny z Napoleonem i w święto Matki Bożej Kazańskiej, 22 października 1812 r., kiedy wojska rosyjskie odniosły pierwsze zwycięstwo nad armią francuską.

Ikonę skradziono w 1904 r. i losy jej  pozostawały nieznane. W 1950 r. wizerunek znaleziono w Ameryce Południowej i od tamtej pory był okazyjnie wystawiany w muzeach oraz cerkwiach w USA. W 1970 r. dyrektor Ośrodka dla katolików obrządku wschodniego pw. Matki Bożej Fatimskiej odkupił i przekazał obraz do Fatimy. Ikona została wprowadzona do kaplicy bizantyńskiej fatimskiego Domu Pokoju. W 1993 r. jezuici obrządku bizantyńskiego w Fatimie podarowali wizerunek Janowi Pawłowi II. W 2004 r. papież przekazał wizerunek do Rosji. Został on na nowo umieszczony w Soborze Kazańskim w Petersburgu.

Kazańska Ikona Matki Bożej posiada najwięcej kopii spośród wszystkich ikon przedstawiających Matkę Bożą. Wizerunek z Muzeum pochodzi z połowy XX wieku i jest najprawdopodobniej proweniencji ukraińskiej. Przedstawia Matkę Bożą w typie Hodegetrii, z Dzieciątkiem, w towarzystwie czwórki świętych. Od lewej strony: św. Dymitr (?) i św. Irena oraz z prawej: św. Ignacy i św. Elżbieta. Nad głowa Matki Bożej i Chrystusa czytamy: „МР” (po lewej) i „ѲС”, co oznacza z języka greckiego ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ – Matka Boga. Nad głową Dzieciątka Jezus, po prawej, litery cyrylicą: „ӀИС ХРС”, który jest skrótem od greckich słów ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (IHCOYC XPICTOC) – Jezus Chrystus. W nimbie krzyżowym wpisane są inskrypcje: ὁ ὤν – tłumaczone jako: „Ten, który jest”. Poniżej po lewej napis: „КАЗАНСКЇА”, co jest nazwą przedstawienia („Kazańska”). Ikona dekorowana jest także kwiatami róż (m.in. nimb Maryi, czy rogi wizerunku), które są symbolem Matki Bożej.

 

>>> Zobacz obiekt na Portalu Muzeum Dziedzictwa Kresów Dawnej Rzeczypospolitej >>>

 

 

Nazwa

Ikona Matki Bożej Kazańskiej

Twórca

Nieznany

Datowanie

Poł. XX w. (?)

Materiał

Drewno

Technika

Olej

Wymiary

Wysokość: 44 cm, szerokość: 37 cm; głębokość: 2,5 cm

Pochodzenie

Ikona została przekazana do Muzeum Kresów w Lubaczowie przez Urząd Celny w Przemyślu. Pochodzi najprawdopodobniej z terenu Ukrainy lub Rosji.

Numer inwentarzowy

ML/A/1983

Autor notki

Paulina Korneluk

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content