Muzeum Kresów w Lubaczowie

1 marca. Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”

My, garstka straceńców – jak nas nazywają – stajemy się oazą wiary i woli zwycięstwa na pustyni zwątpienia i beznadziejności.

kpt. Zdzisław Broński „Uskok” 7 kwietnia 1948 r.

Dziś obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Data ta upamiętnia rocznicę wykonania wyroku śmierci na siedmiu przywódcach antykomunistycznej organizacji „Wolność i Niezawisłość” przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w dniu 1 marca 1951 r.

19 stycznia 1945 r. gen. Leopold Okulicki swoim ostatnim rozkazem rozwiązał Armię Krajową. Kilka tygodni później, bazując w dużej mierze na byłych członkach AK, zaczęto tworzyć ściśle zakonspirowane struktury mające prowadzić walkę przeciwko sowieckiej okupacji. Utworzono organizację „Nie” („Niepodległość”), a 7 maja 1945 r. rozkazem p.o. Naczelnego Wodza, gen. Władysława Andersa, powołana została Delegatura Sił Zbrojnych, która funkcjonowała do 6 sierpnia 1945 r.

2 września 1945 r. utworzono tajne Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”. Organizacja miała mieć charakter czysto cywilny, prowadząc, do czasu wolnych wyborów do Sejmu Ustawodawczego, skuteczny opór wobec komunistycznej władzy. W strukturach WiNu działały, zwłaszcza w województwach wschodnich, wywodzące się głownie z AK oddziały partyzanckie, które z bronią w ręku stawiały czynny opór terrorowi komunistycznemu.

Oprócz oddziałów zrzeszonych w ramach AK-DSZ-WiN powstawały również inne, tajne antykomunistyczne organizacje m.in. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, politycznie podporządkowane Stronnictwu Narodowemu. Tworzyły je wyodrębnione ze struktur AK, scalone z nią wcześniej, oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej.

Poakowskie podziemie działało również na terenie Powiat Lubaczowski. Jednym z oddziałów, który działał północnej jego części, na terenie Miasto i Gmina Narol, był oddział rekrutujący się z żołnierzy kompani „Narol” pod dowództwem por. Karola Kazimierza Kosteckiego „Kostka”, a od września 1945 r. do kwietnia 1947 r. pod dowództwem por. Stefana Kobosa „Wrzosa”. Wchodził on w skład struktur Rejon V WiN Tomaszów Lubelski. Jedną z brawurowych akcji żołnierzy Rejonu V WiN było uwolnienie nocą 13 listopada 1945 r. z więzienia Urzędu Bezpieczeństwa w Tomaszowie Lubelskim (tzw. „Smoczej Jamy” lub „rzeźni” nazywanej tak z powodu bestialskich metod śledczych) przetrzymywanych tam więźniów, w tym członków polskiego podziemia antykomunistycznego. W trakcie tej akcji partyzanci uwolnili około 50 więźniów.

Opis tego wydarzania przedstawiony przez samego dowódcę można zobaczyć na kanale YouTube >>>

Więcej o „kompanii Narol” można przeczytać w publikacji Aleksandry Hadaś >>>

Na fotografiach partyzanci kompani „Narol” – ćwiczenia z bronią w lesie, okolice Narola, lata 40. XX w. Zbiory Muzeum Kresów w Lubaczowie.

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content