Muzeum Kresów w Lubaczowie

Karnawał w muzeum

Jak przedstawić karnawał na muzealnej wystawie? Tego niełatwego zadania podjęło się Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, a lubaczowscy muzealnicy mieli okazję dołożyć do tego przedsięwzięcia swoje przysłowiowe trzy grosze.

Trwająca od grudnia ubiegłego roku ekspozycja, nosząca tytuł „Karnawał w mieście i na wsi”, to doskonała okazja do zagłębienia się w ukazany na wystawie czas beztroskiej zabawy, który tradycyjnie zaczynał się od święta Trzech Króli, a kończył symbolicznymi „ostatkami” przed Środą Popielcową. Zimowa, jeszcze świąteczna i noworoczna aura, a przy tym czas wolny od zajęć gospodarczych sprzyjał organizacji balów, tańców, maskarad, czy chodzenia przebierańców. Wieś i miasto miały niegdyś nieco odmienne formy świętowania zapustów, wynikające z różnic społecznych i kulturowych, ale podłoże było zawsze wspólne dla jednych i drugich.

Te odmienności i podobieństwa zostały doskonale ukazane na wystawie. Przemyscy muzealnicy zadbali o wypełnienie dużej przestrzeni eskpozycji wieloma ciekawymi eksponatami i przedstawieniami ikonograficznymi. Obiekty interesująco zaaranżowali odtwarzając klimat świętowania w środowisku miejskim i wiejskim.

Zarówno w jednym, jak i drugim obszarze znalazły się muzealia z Muzeum Kresów w Lubaczowie. Z czasem karnawałowych podróży i wzajemnych odwiedzin wiąże się dużych rozmiarów obraz autorstwa Jana Kotowskiego (1885–1960), ukazujący „Sanie przed stacją”. Dzieło wykonane na początku XX w. jest wyrazem fascynacji artysty zimową aurą, a przede wszystkim końmi, które już powoli zastępował ukazany w głębi obrazu pędzący w dal pociąg. Jest to jedno z najciekawszych dzieł malarstwa polskiego w zbiorach lubaczowskiego muzeum.

Z działu historycznego na przemyską wystawę trafiły trzy niezwykle ciekawe karnety na bale karnawałowe, które zorganizowane były w 1897 r. w kasynie oficerskim przy lubaczowskich koszarach, w 1911 r. w Gronie nauczycielskim, a w latach 20.–30. XX w. w Czytelni Polskiej. To bardzo ciekawe przykłady ilustrujące bogate życie towarzyskie Lubaczowa na przełomie XIX i XX w. Spis tańców, przy których uczestniczki balów zapisywały swych partnerów, świadczy o upodobaniach muzycznych ówczesnych elit małomiasteczkowych. Karnety uzupełnia fotografia uczestników balu w Czytelni Polskiej, na której utrwaleni zostali przedstawiciele miejscowej inteligencji, w tym urzędnicy i oficerowie.

Karnawał na wsi reprezentują maski kolędników z grypy „Herodów”, które są ozdobą lubaczowskiej kolekcji etnograficznej. Wykonał je w 1997 r. na zamówienie muzeum Mieczysław Strzębicki (1930–2002) z Rudy Różanieckiej, jeden z najwybitniejszych twórców ludowych ziemi lubaczowskiej. Maski przygotował na wzór tych, które sam używał w młodym wieku, uczestnicząc w chodzeniu „z Herodem” po swej rodzinnej wsi. Na zawsze zapamiętał też rolę, którą odgrywał, a był niezrównanym odtwórcą postaci „Diabła”, który wzbudzał obok „Żyda” i „Kozy” najwięcej radości wśród widzów oglądających ten karnawałowy, domowy spektakl. Mieczysław Strzębicki zapamiętał też dawne, noworoczne kolędowanie, podczas którego kolędnicy wprowadzali do domów żywego konia, z czym wiązało się wiele zabawnych wydarzeń. Scenę tą uwiecznił artysta w formie polichromowanej rzeźby, wykonanej również na zamówienie lubaczowskiego muzeum. Uzupełniła ona inne prace tego artysty, które też znajdują się w zbiorach przemyskiego muzeum.

Współcześnie najwybitniejszym twórcą ludowym ziemi lubaczowskiej jest Józef Lewkowicz, mistrz drzeworytu płazowskiego, rzeźby kamiennej i plastyki obrzędowej. Jego obecność na przemyskiej wystawie w postaci specjalnie wykonanych artefaktów kolędniczych, świadczy o kontynuacji dawnych tradycji obrzędowych i pozycji lubaczowskich twórców w dziedzictwie kulturowym Pogranicza Nadsańskiego.

Tym samym lubaczowskie akcenty na przemyskiej wystawie karnawałowej, zarówno w wymiarze dawnym, jak i współczesnym, są widoczne i co najważniejsze – docenione.

Wystawę można oglądać od 20 grudnia 2024 r. do 2 marca 2025 r., serdecznie zachęcamy!

Janusz Mazur

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content