Na czambuły! Świętujemy 350. rocznicę wielkiego zwycięstwa wojsk hetmana Jana Sobieskiego
W dniach 10–16 października 2022 r. serdecznie zapraszamy do włączenia się w działania edukacyjne, które nasze Muzeum, wspólnie ze stowarzyszeniem Pospolite Ruszenie, dzięki wsparciu Muzeum Historii Polski, zaplanowało w ramach świętowania 350. rocznicy wyprawy na czambuły tatarskie hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego.
Wspólnie z członkami stowarzyszenia Pospolite Ruszenie wyruszymy w podróż śladami hetmana Sobieskiego, który w 1672 r. rozbił Tatarów w czasie kampanii wojskowej, rozgrywającej się m.in. na ziemi lubaczowskiej. Dla upamiętnia tego wydarzenia udamy się z wizytą do szkół i instytucji kultury w naszym regionie, aby, poprzez zajęcia edukacyjne i zabawę, poszerzyć wśród uczestników wiedzę i świadomość o tak ważnym epizodzie z kart historii naszej małej ojczyzny.
SPOTKANIA Z SOBIESKIM, 10–15 października
Poprzednie miesiące upłynęły na opracowaniu i produkcji wystawy mobilnej oraz gry wielkoformatowej, a także przygotowaniu wykładu oraz lekcji żywej historii, które teraz zostaną zaprezentowane szerszej publiczności w ramach „Spotkań z Sobieskim” (10–15 października).
Spotkania odbędą się w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Cieszanowie, Szkole Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Horyńcu-Zdroju, Szkole Podstawowej im. św. Brata Alberta w Narolu, Domu Dziennego Pobytu w Cieszanowie, Gminnej Bibliotece Publicznej w Horyńcu-Zdroju, Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Baszni Dolnej i Chutorze Gorajec.
W czasie każdego ze spotkań uczestnicy będą mogli wysłuchać wykładu, przybliżającego tło historyczne wydarzeń sprzed 350 lat, wziąć udział w lekcji żywej historii, którą poprowadzą edukatorzy, ubrani w stroje odpowiadające epoce króla Jana, obejrzeć wystawę mobilną (będzie to wywiad, który dziennikarze francuskiej „La Gazette” mogli przeprowadzić z hetmanem Sobieskim), a także zagrać w grę wielkoformatową „Na czambuły”. Zadaniem graczy, którzy wcielą się w rolę wojsk tatarskich będzie pochwycenie jak największej ilości jasyru. Gracze, którzy wcielą się z kolei w rolę sił hetmana Sobieskiego, wojsk kozackich hetmana Michała Chanenki i oddziałów powiatowych będą starali się natomiast dogonić nieprzyjaciela i odbić jak największą ilość jasyru. Czy uda się powtórzyć wielkie militarne zwycięstwo Sobieskiego, czy na wielkiej planszy zostanie zmieniony bieg historii? O tym przekonają się uczniowie, seniorzy oraz całe rodziny, które staną do zmagań.
WYKŁAD DRA ANDRZEJA GLIWY, Lubaczów, 14 października, godz. 17.00
W piątek, 14 października o godz. 17.00 serdecznie zapraszamy do gmachu głównego Muzeum Kresów, w którym dr Andrzej Gliwa z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, autor monumentalnej Kraina upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku oraz znakomity badacz kultury niematerialnej związanej z najazdami tatarskimi, wygłosi wykład pt. Pamięć zbiorowa najazdów tatarskich na obszarze powiatów: lubaczowskiego, jarosławskiego, przeworskiego i przemyskiego.
Pamięć kolektywna to w dużym skrócie i uproszczeniu zespół zbiorowych wyobrażeń na temat ważnych aspektów przeszłości o charakterze “długiego trwania”, w tym wypadku odnosząca się do napadów ordyńców i sposobów radzenia sobie z tym zagrożeniem przez atakowane społeczności. Problem ten – w kontekście czterech powiatów obecnego województwa podkarpackiego, które w epoce wczesnej nowożytności wchodziły w skład ziem przemyskiej i bełskiej – zostanie omówiony w oparciu o dwie zasadnicze grupy źródeł. Pierwszą z nich są podania, legendy i pieśni ludowe przekazywane z pokolenia na pokolenie w społecznościach lokalnych od kilkuset lat, tworzące niematerialne dziedzictwo kulturowe. To dzięki tym właśnie symbolicznym “miejscom pamięci” w rozumieniu francuskiego badacza Pierre Nory, krystalizowała się tożsamość zbiorowa grup ludności, które przeżyły traumatyczne doświadczenie inkursji tatarskich. Drugi natomiast rodzaj artefaktów tworzą istniejące fizycznie w krajobrazie charakterystyczne obiekty w postaci pomników, obelisków, kapliczek tzw. znaków tatarskich, krzyży i kopców, a także kościołów czy cerkwi, które mają zdolność do kondensacji pamięci i ułatwiają jej przekaz kolejnym generacjom. Tak zdefiniowany fenomen pamięci zbiorowej najazdów tatarskich zostanie przedstawiony w odwołaniu do nowoczesnych teorii wypracowanych nie tylko na gruncie socjologii, lecz także studiów strategicznych – m.in. trauma kulturowa (cultural trauma) i działania asymetryczne (asymmetric warfare).
KONCERT GRUPY ŚPIEWACZEJ MOŁODCY I WARSZTATY ŚPIEWU, Radruż, 16 października, godz. 16.00
Wydarzeniem wieńczącym projekt będzie koncert zespołu „Mołodcy” oraz warsztaty śpiewu staropolskiego, które odbędą się w niedzielę, 16 października, o godz. 16.00 w Zespole Cerkiewnym w Radrużu.
Historyczne i tradycyjne pieśni wybrane na koncert w radrużańskiej cerkwi pochodzą z nagrań i badań terenowych obejmujących ziemie I Rzeczypospolitej. Charakter koncertu będzie zanurzeniem w pejzażu muzycznym Rzeczypospolitej czasów “około Janowych”. Pieśni obejmą regiony, z których mogli pochodzić żołnierze biorący udział w kampaniach Jana Sobieskiego. Będą to „wycieczki” od południowo-wschodnich śpiewów kozaków zaporoskich, aż do brzmienia północnych ziem Suwalszczyzny i Wileńszczyzny. Śpiew przeplatany będzie gawędą i zwróceniem uwagi słuchaczy na ciekawostki rodzimej tradycji muzycznej.
Wykonana zostanie m.in. „Pieśń o wojnie tureckiej”, która jest przykładem jak folklor wiejski zachował zapomniane utwory i jak wielka historia odcisnęła się w pamięci zbiorowej wiejskich społeczności. Sobieski zajmuje bowiem w polskiej pieśni ludowej miejsce szczególne. Jego sukcesy i osiągnięcia były opiewane w wiejskich śpiewach I Rzeczypospolitej i zachowały się do dziś.
Zaprezentowana zostanie również „archaiczną w każdym calu” pieśń „Tam pod lasem pod podolskim” odnaleziona w repertuarze Michaliny Mrozik (polskiej reemigrantki z Bośni), która jest wariantem do XVII wiecznej pieśni „Pod Kamieńcem pod Podolskim” zwanej „Dumą Kamieniecką” z wyraźnymi nawiązaniami do słynnej pieśni „o żołnierzu tułaczu”, sięgającej pierwowzorami aż do XVI wieku. Ostatnia wymieniona pieśń – cenny zabytek staropolskiej kultury niematerialnej – zostanie również wykonana w trakcie koncertu.
Podczas warsztatu śpiewu tradycyjnego członkowie zespołu objaśnią kontekst historyczno-kulturowy wybranych pieśni, przekażą melodię i nauczą poprawnej emisji głosu wraz z ćwiczeniami wokalnymi, niezbędnymi do podjęcia wspólnego śpiewu. Pieśni do praktyki wokalnej zostaną dobrane według zainteresowań i możliwości wokalnych grupy. Finałem warsztatów śpiewaczych będzie wspólne wykonanie dwóch wybranych pieśni. Materiały niezbędne do wykonania śpiewu (teksty lub nagrania) zostaną przekazane lub zaprezentowane uczestnikom.
Serdecznie zapraszamy do Muzeum Kresów w Lubaczowie do czynnego włączenia się w upamiętnienie wydarzeń sprzed 350 lat!
Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.