Muzeum Kresów w Lubaczowie

Nasz zabytek! Wspólnie zbudujmy zagrodę kamieniarską w Zespole Cerkiewnym w Nowym Bruśnie

Drodzy Przyjaciele Naszego Muzeum! Prosimy Was o wsparcie w konkursie “Nasz zabytek” organizowanym przez Fundację Most the Most. W obecnej edycji każdy może zgłosić dowolny zabytek z terenu województw podkarpackiego, lubelskiego i świętokrzyskiego. My prosimy Was o zgłoszenie zagrody z Wólki Horynieckiej, która w 2021 r. została przeniesiona do Zespołu Cerkiewnego w Nowym Bruśnie. Po odtworzeniu chcielibyśmy stworzyć w niej zagrodę kamieniarską, która służyć będzie celom edukacyjnym. Zwycięskie pomysły zostaną nagrodzone kwotą 1 000 000,00 zł z przeznaczeniem na prace konserwatorskie.

Aby zgłosić zabytek należy wejść na stronę Fundacji i wypełnić formularz >>>

Aby ułatwić Wam zadanie przygotowaliśmy przykładowe odpowiedzi, które można wpisać do formularza (można je pobrać w pliku tekstowym TUTAJ), poniżej można pobrać też zdjęcia zagrody, które również można dodać do wniosku.

Drewniana zagroda z Wólki Horynieckiej, złożona z chałupy wzniesionej pod koniec XIX w. i stodoły z lat 20. XX w., należy do najcenniejszych i najbardziej malowniczych zabytków budownictwa drewnianego w powiecie lubaczowskim, we wschodniej części województwa podkarpackiego i na całym Roztoczu. Są to ostatnie zachowane obiekty w regionie kryte strzechą. Oba obiekty są wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego.

W 2021 r. zagroda, znajdująca się w bardzo złym stanie technicznym, została rozebrana i przeniesiona do Zespołu Cerkiewnego w Nowym Bruśnie, zarządzanego przez Muzeum Kresów w Lubaczowie. W przyszłości, w sąsiedztwie niezwykłej urody cerkwi św. Paraskewy i dawnego cmentarza parafialnego, na którym obok siebie spoczęli katolicy obrządku rzymskiego i greckiego oraz kalwini, planuje się ją zaadaptować na zagrodę kamieniarską.

W chałupie zamieszkiwała niegdyś rodzina chłopska o polsko-ukraińskich korzeniach. Obiekt składał się z dwóch izb z przelotową sienią, komory oraz dobudowanego później składzika. Wzniesiono go w charakterystycznej dla regionu mieszanej konstrukcji, łączącej system zrębowy ze słupowym. Całość budowli łączyła podłużna belka, tzw. sosręb. Występowanie tego elementu – podzielonego na dwa odcinki i ozdobionego wycinanymi krzyżami w tradycji zachodniej i wschodniej – należy do bardzo już rzadkiej, starej tradycji budowlanej. Budynek gospodarczy z kolei posiadał bardzo interesujący układ przestrzenny. Pod jednym dachem łączył boisko z dwoma sąsiekami, komorę wydzieloną we wschodnim sąsieku oraz dwa pomieszczenia inwentarskie po bokach. Obydwa budynki nakryte były wysokimi dachami czterospadowymi, poszytymi słomą.

Oba obiekty tworzące zagrodę, niegdyś posiadające funkcję mieszkalną i gospodarczą, mogłyby pełnić, po odtworzeniu i pracach konserwatorskich, funkcję zagrody kamieniarskiej. Niewielka ekspozycja skansenowska w pięknym otoczeniu cerkwi i dawnych cmentarzy oraz zabudowy wsi kultywowałaby tradycje rzemiosła kamieniarskiego funkcjonującego od późnego średniowiecza aż do połowy XX w. we wsi Brusno Stare, znajdującej się w sąsiedztwie Brusna Nowego.

Zagroda kamieniarska byłaby miejscem prowadzenia działań edukacyjnych: warsztatów kamieniarskich, lekcji muzealnych, wykładów, spotkań autorskich, koncertów, wydarzeń kulturalnych, byłaby miejscem otwartym na lokalną społeczność, a także gości, którzy odwiedzaliby Zespół Cerkiewny w Nowym Bruśnie. Nowe Brusno, sama zagroda kamieniarska, mogłoby stać się centrum działań konserwatorskich przy kamiennej rzeźbie nagrobnej przydrożnej (dzięki temu można byłoby uratować kolejne zabytki!), a także miejscem, w którym realizowane byłby nowe obiekty rzeźbiarskie, inspirowane jednak tardycjami bruśnieńskimi – dałoby to szanse na stworzenie nowych miejsc pracy i kultywowanie lokalnego, dziś już niemalże zapomnianego rzemiosła.

Kamieniarstwo bruśnieńskie jest do dnia dzisiejszego najbardziej rozpoznawalnym elementem pejzażu kulturowego powiatu lubaczowskiego i ważną częścią wielokulturowego dziedzictwa dawnych Kresów Rzeczypospolitej. Odtworzenie zabytkowej zagrody przyczyniłoby się do uratowania cennych zabytków budownictwa drewnianego oraz do promocji lokalnego rzemiosła i sztuki kamieniarskiej. Działania te niewątpliwie podniosą atrakcyjność regionu w skali mikro- i makroregionalnej, a nawet międzynarodowej, szczególnie w kontekście szeroko pojętego pogranicza polsko-ukraińskiego.

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content