Muzeum Kresów w Lubaczowie

Śladami Sprawiedliwych po uliczkach Lubaczowa – wspólnie z IPN Rzeszów zrealizowaliśmy zajęcia edukacyjne

Ekspozycja „Polacy ratujący Żydów w czasie II wojny światowej” została przygotowana przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, a z inicjatywy Muzeum prezentowana jest w przestrzeni Rynku w Lubaczowie. Wernisaż oraz zajęcia edukacyjne towarzyszące ekspozycji wpisują się w obchody roku Rodziny Ulmów na Podkarpaciu.

Okupacja niemiecka ziem polskich należała do jednej z najbardziej brutalnych w Europie. Od początku jej trwania Niemcy wprowadzili dla Polaków surowe prawo, które regulowało wszystkie dziedziny ich życia. Każde wykroczenie przeciw okupantowi narażało Polaków na surowe represje do kary śmierci włącznie. Od początku okupacji Niemcy szczególną agresję skierowali przeciw Żydom. W krótkim czasie całkowicie wyeliminowali ich z życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego okupowanego kraju. Od 1941 r. decyzją władz III Rzeszy Żydzi byli skazani na Zagładę.

Pomimo bardzo trudnych warunków życia codziennego, terroru i morderstw dokonywanych przez Niemców na Polakach oraz wzajemnych antagonizmów dzielących ludność polską, żydowską i ukraińską znaleźli się Polacy oraz Ukraińcy którzy zdecydowali się pomóc Żydom w przetrwaniu niemieckiej okupacji. Były to przede wszystkim czyny indywidualne poszczególnych osób, których często wspierała rodzina i bliscy.

Symbolem pomocy Polaków społeczności żydowskiej jest rodzina Ulmów z Markowej, która od jesieni 1942 r. ukrywała ośmioro Żydów: Saula Goldmana i jego czterech synów, a ponadto dwie córki oraz wnuczkę Chaima Goldmana z Markowej. Wiktorię i Józefa Ulmów wraz z ich sześciorgiem dzieci oraz wszystkich ukrywanych Żydów zamordowano 24 III 1944 r. Trzynastego września 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Właśnie dzień 24 marca został uznany w Polsce za Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. W Markowej powstało też Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów.

Większość Polaków, którzy ratowali Żydów i zostało złapanych przez Niemców poniosło śmierć na miejscu lub zostało wysłanych do obozów koncentracyjnych. Tylko niektórzy z nich przeżyli. Pozostali odbywali kary więzienia, byli wywożeni na roboty do III Rzeszy, płacili wysokie grzywny i byli torturowani.

Wystawa „Polacy ratujący Żydów w czasie II wojny światowej” składa się z 28 plansz z archiwalnymi fotografiami i dokumentami ukazującymi wybrane przykłady, rodzaje i okoliczności pomocy niesionej przez Polaków ludności żydowskiej. Przedstawiona została pomoc indywidualna zarówno na terenie kraju, jak i poza jego granicami oraz zorganizowana (działalność (“Żegoty”). Ekspozycja dokumentuje szeroki wachlarz działań Polaków, którzy z narażeniem własnego życia ratowali Żydów podczas Zagłady.

Jedną z podstawowych form pomocy na terenie okupowanej przez Niemców Polski było ukrywanie ludności żydowskiej. Równocześnie Polacy brali na siebie żywienie ukrytych u nich ludzi, a także zapewniali im minimum higieny osobistej. Żywność dostarczali także Żydom w gettach i obozach oraz wyrabiali im fałszywe dokumenty, dzięki którym Żydzi mogli uchodzić za osoby innej narodowości.

Polacy ratujący Żydów – to prawie 7 tys. znanych z imienia i nazwiska bohaterów, upamiętnionych przez izraelski Instytut Yad Vashem.

To również tysiące rodaków, którzy pozostali anonimowi bądź nie otrzymali tego odznaczenia. Tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata zostaje przyznany osobom na wniosek Żydów, którym udzielono pomocy.

Wielu ukrywających się Żydów oraz pomagający im Polacy żyło w ciągłym zagrożeniu. Zdarzało się, że denuncjowano uciekinierów z gett czy ich szantażowano. Skala takich zachowań nie była mała, dlatego część polskiego podziemia niepodległościowego podjęła próbę przeciwdziałania tym czynom.

Wystawie „Polacy ratujący Żydów w czasie II wojny światowej” towarzyszy program edukacyjny w postaci lekcji muzealnych dla młodzieży przygotowany w oparciu o materiały oświatowe i teksty źródłowe.

W dniach 9 maja i 6 czerwca 2023 r. zajęcia w przestrzeni wystawy na Rynku w Lubaczowie oraz w siedzibie głównej Muzeum prowadził Zenon Fajger specjalista z Oddziałowego Biura Edukacji IPN w Rzeszowie.

Z kolei Muzeum przygotowało spacery edukacyjne pt. „Śladami pamięci lubaczowskich Żydów” oraz „Śladami lubaczowskich Sprawiedliwych”, które poprowadziła przewodnik Muzeum Barbara Łuczkowska. Trasa wycieczki wiodła uliczkami Lubaczowa, m.in. przez dawną dzielnicę żydowską, teren byłego getta, a zakończyła się na cmentarzu żydowskim.

Uczestnikami zajęć była młodzież ze Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Gen. Stanisława Dąbka w Lubaczowie oraz Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusz Kościuszki w Lubaczowie.

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content