Badania nieinwazyjne Wzgórza Zamkowego w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie

Badania nieinwazyjne Wzgórza Zamkowego w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie

Głównym celem zadania pn. „Badania nieinwazyjne Wzgórza Zamkowego w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie” rozpoznanie formy oraz zasięgu grodziska na stanowisku 1 w Lubaczowie. Dodatkowo podjęto próbę rozpoznania kolejnych fazy przebudowy istniejącego w tym miejscu drewnianego zamku, a następnie murowanego dworu i pałacu.

Lubaczów jako rozwinięty ośrodek grodowy pojawia się w latopisie halicko-wołyńskim pod datą 1214 r. Następnie lubaczowski zamek wymieniany jest wśród inwestycji fortyfikacyjnych Kazimierza Wielkiego. Drewniany zamek był kilkakrotnie przebudowywany, co potwierdzają lustracje z XVI i XVII w. W XVIII w. zamek nie odgrywał już roli obronnej. Pozostał natomiast ośrodkiem zarządu dóbr królewskich, siedzibą starostów i zarządców. Na lata 70. XVIII w. przypada ostateczna rozbiórka drewnianego zamku i budowa murowanego pałacu. Obok niego wzniesiony był niższy budynek o planie w kształcie litery „L”, tzw. Winkiel.

W latach 20. XIX wieku władze zaborcze sprzedały lubaczowskie dobra królewskie. Majątek lubaczowski wraz z „zamkiem” i szeregiem wsi kupił Karol hr. Pawłowski. W 1876 r. właścicielami pałacu stała się rodzina Gołuchowskich. W 1911 r., kiedy na frontowej ścianie pałacu pojawiły się głębokie pęknięcia i zawalił się dach, Adam hr. Gołuchowski polecił rozebrać go całkowicie. Od tego czasu funkcję pałacu przejął budynek w kształcie litery „L”, niekiedy nazywany „Drugim Zamkiem”. W czasie II wojny światowej w wyniku stacjonowania w lubaczowskim pałacu kolejnych wojsk okupacyjnych nastąpiła jego dalsza degradacja. Mimo to założenie przetrwało lata wojny. Powolna rozbiórka rozpoczęła się w 1945 r., a zakończyła w kilka lat później. Lubaczowski pałac zniknął ostatecznie z krajobrazu miasta.

Pod względem archeologicznym rozpoznana jest jedynie ostania faza istnienia założenia pałacowego. Niewiele natomiast wiadomo o wcześniejszej zabudowie, znanej jedynie z lustracji zamku, a później pałacu. Stan wiedzy w tym zakresie poszerzyły zrealizowane badania archeologiczne.

Wzgórze Zamkowe oraz jego otoczenie rozpoznano za pomocą georadaru oraz tomografii elektrooporowej. Co ważne, są to metody nieinwazyjne – pozwalają przebadać stanowisko archeologiczne bez ingerencji w jego strukturę i bez jego niszczenia. Równolegle prowadzono inwentaryzację stanowiska metodą skaningu laserowego z wykorzystaniem naziemnego skanera 3D. Celem prac było możliwie najdokładniejsze zadokumentowanie pozostałości piwnic znajdujących się w północnozachodniej części Wzgórza Zamkowego. Uzyskano również chmurę punktów odzwierciedlającą topografię badanego obszaru.

Podczas badań nie udało się uchwycić czytelnych pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska. Prawdopodobnie antropogeniczny nasyp Wzgórza Zamkowego jest na tyle niejednorodny, że występuje bardzo duże tłumienie fali, przez co niemożliwe jest rozpoznanie głębszych warstw założenia. Nie jest wykluczone, że wczesnośredniowieczne grodzisko było większe, a wały przebiegają poza badanym terenem.

Wydaje się, że udało się uchwycić relikty drewnianego zamku z czasów panowania Kazimierza Wielkiego. Podczas prac w północno-wschodnim narożniku Wzgórza Zamkowego oraz na północ, południe i wschód od niego uchwycono okrągłe anomalie georadarowe. Te zaburzenia układu warstw mogą być pozostałościami wież obronnych. Byłyby to pierwsze uchwycone relikty najstarszej fazy lubaczowskiego zamku. Poza tym w kilku miejscach badanego terenu, zarejestrowano inne anomalie mogące być reliktami nieistniejącej obecnie zabudowy.

Wyniki przeprowadzonych badań oprócz poszerzenia wiedzy o Wzgórzu Zamkowym pomogą również w ochronie konserwatorskiej tego terenu. Dokumentacja prac będzie mogła stanowić podstawę rozszerzenia ochrony poprzez wpis Wzgórza Zamkowego do rejestru zabytków archeologicznych.

Zadanie zrealizowano w ramach projektu „Badania nieinwazyjne Wzgórza Zamkowego w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie”. Wysokość dofinansowania ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu „Ochrona zabytków archeologicznych”, zarządzanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa: 52 000,00 zł, przy wkładzie własnym w wysokości 13 000,00 zł zapewnionym przez Powiat Lubaczowski.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Informacja o przyznaniu dotacji >>>

Relacja z realizacji pierwszego etapu prac >>>

Relacja z realizacji pierwszego etapu prac – materiał wideo >>>

Relacja z realizacji drugiego etapu prac >>>

NAzwa projektu

Badania nieinwazyjne Wzgórza Zamkowego w Zespole Zamkowo-Parkowym przy Muzeum Kresów w Lubaczowie

Wartość projektu

65 000,00 zł

Finansowanie

52 000,00 zł – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu “Ochrona zabytków archeologicznych”, realizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa

13 000,00 – Powiat Lubaczowski

Czas trwania

2022 r.

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content