Muzeum Kresów w Lubaczowie

Promocja najnowszego tomu „Rocznika Lubaczowskiego”

Minęło dokładnie 58 lat od ukazania się pierwszego tomu „Rocznika Lubaczowskiego”. To z pewnością najdłuższy stażem periodyk naukowy wychodzący na lokalnym rynku wydawniczym. Każdy kolejny tom rocznika oczekiwany był zawsze z dużym zainteresowaniem. Tak też było z podwójnym tomem XXII–XXIII wydanym za lata 2021–2024. Jego promocja odbyła się 6 marca 2025 r. w Muzeum Kresów w Lubaczowie.

Było to ważne wydarzenie, które zgromadziło dużą liczbę miłośników lokalnej kultury i historii. Była to niezwykła okazja do zapoznania się z treścią rocznika, nabycia egzemplarza do domowej biblioteki, a przede wszystkim do spotkania z autorami tekstów, zamienienia z nimi kilku słów i zdobycia autografów.

Dzięki staraniom dr. Zygmunta Kubraka długoletniego redaktora naczelnego wydawnictwa, na łamach najnowszego rocznika opublikowano artykuły 15 autorów. Ośmiu z nich zaszczyciło swą obecnością spotkanie promocyjne.

Na wstępie głos zabrał Marek Małecki, prezes Zarządu Towarzystwa Miłośników Ziemi Lubaczowskiej – stowarzyszenia, które jest wydawcą „Rocznika Lubaczowskiego”. Podziękował nieobecnemu na spotkaniu dr. Zygmuntowi Kubrakowi za trud włożony w przygotowanie materiałów do rocznika oraz władzom miasta Lubaczowa za pomoc finansową w jego druku. Podkreślił, że obecny tom rocznika jest swoistym wstępem do planowanych w tym roku obchodów 60-lecia TMZL. Do słów podziękowań dołączył się również Piotr Zubowski, dyrektor Muzeum Kresów w Lubaczowie, instytucji, z którą Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubaczowskiej jest ścisłe związane. W gmachu głównym muzeum znajduje się siedziba redakcji rocznika, a pracownicy tej placówki, a jednocześnie członkowie TMZL aktywnie włączają się w prace redakcyjne. W ich zakresie m.in. korektą zajęła się Barbara Łuczkowska, a okładkę zaprojektowała Barbara Kubrak.

Dalszą część spotkania poprowadził Janusz Mazur, sekretarz TMZL, który przedstawił skład wydawnictwa i kolejno zaprezentował przybyłych autorów, prosząc kolejno każdego z nich o przybliżenie tematyki napisanych artykułów.

Jako pierwszy głos zabrał wybitny historyk rodem z Narola, prof. Henryk Gmiterek, emerytowany kierownik Zakładu Historii XVI–XVIII wieku UMCS w Lublinie, który przedstawił zagadnienie: „Starostwo i starostowie lubaczowscy w dobie przedrozbiorowej”. Artykuł, który otwiera rocznik jest kompendium wiedzy o starostwie lubaczowskim w okresie staropolskim, jego strukturze organizacyjnej, prawnej i ekonomicznej. Autor przybliżył sylwetki 19 starostów, zarządzających królewszczyzną lubaczowską, a w aneksie przytoczył ważny materiał źródłowy. Jest nim wykaz awulsów, czyli wyodrębnionych dzierżaw w ramach starostwa, datowany na lata 1739–1760.

Następnie swój artykuł zaprezentował dr Adam Szczupak, kierownik Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, ceniony znawca dziejów Kościoła obrządku wschodniego i zachodniego. W opracowaniu: „Cerkiew p.w. Św. Mikołaja w Lubaczowie. Zarys dziejów”, mimo zastrzeżenia poczynionego w tytule, po raz pierwszy tak obszernie ukazał przeszłość jednej z najważniejszych świątyń obrządku wschodniego w regionie lubaczowskim.

Problematykę losów żydowskiej rodziny Friserów przedstawił z kolei lubaczowski regionalista Adam Kubrak. Trzy pokolenia tej zasłużonej familii od końca XIX w. do wybuchu II wojny światowej ściśle związane były z życiem gospodarczym, społecznym i politycznym Lubaczowa. W konkluzji autor zwrócił uwagę, że Frieserowie z pewnością zasługują na większą niż dotychczas pamięć współczesnych mieszkańców miasta.

Dział „Materiały” rozpoczyna niezwykle cenne opracowanie Krzysztofa Dawida Majusa, który łączył się z uczestnikami spotkania z Izraela za pośrednictwem internetowej transmisji audio-wideo. Ten znakomity autor wielu opracowań historycznych, związany rodzinnie z Wielkimi Oczami, dokonał przekładu fragmentów wydawanej przez Instytut Jad Waszem w Jerozolimie monumentalnej „Encyklopedii Gmin Żydowskich”. Ze względu na barierę językową (publikacja jest w języku hebrajskim) encyklopedia ta nie jest szerzej znana wśród polskich badaczy. W niniejszym tomie „Rocznika Lubaczowskiego” Krzysztof Dawid Majus dokonał wyboru pięciu artykułów dotyczących gmin żydowskich istniejących do czasów Holokaustu w Lubaczowie, Cieszanowie, Starym Dzikowie, Lipsku i Narolu. Opis każdej z nich został przez Autora opatrzony przypisami i komentarzami znacznie poszerzającymi oryginalny tekst. Warto wspomnieć, iż Autor zadedykował tekst swemu przyjacielowi Bogdanowi Lisze, niedawno zmarłemu oleszyckiemu badaczowi, kolekcjonerowi i miłośnikowi kultury żydowskiej.

Ostatni dział „Pro memoria” przeznaczony został na przedstawienie sylwetek osób zasłużonych dla historii i kultury regionu, które odeszły w ostatnim czasie, a których dorobek będzie służył następnym pokoleniom. W tym zakresie Katarzyna Pelc-Antonik, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lubaczowie w specjalnie przygotowanej prezentacji przedstawiła piękną sylwetkę swej poprzedniczki Marii Bukowej (1925–2024). To właśnie Jej osobie lubaczowska biblioteka zawdzięcza budowę swej obecnej siedziby, która dała podstawy pod jej intensywny rozwój.

Przedstawione powyżej artykuły są bardzo ważną, ale nie jedyną częścią obszernego tomu. Wypełniają go bardzo interesujące teksty autorów, którzy z różnych przyczyn nie mogli przybyć na promocję. Są wśród nich m.in.: redaktor naczelny rocznika dr Zygmunt Kubrak (problematyka udziału Lubaczowian w bitwie pod Lenino, opracowanie wspomnień Heleny Szyk, przedstawienie sylwetek Stanisława Franciszka Gajerskiego i Jerzego Tabaczka), Adam Łazar (temat nadania lubaczowskiej Szkole Zawodowej imienia gen. Józefa Kustronia; przyznanie Towarzystwu Miłośników Ziemi Lubaczowskiej Nagrody Honorowej „Świadek Historii”; odsłonięcie w Lubaczowie pomnika gen. Stanisława Dąbka), Adam Szajowski (ukazanie dziejów lubaczowskiej spółdzielczości oraz próby ratowania w czasie holocaustu Szulima Schwarza z Oleszyc przez rodzinę Kocielskich z Lubaczowa) i Sławomir Kułacz (problematyka ekshumacji ciała płk. Ludwiga Holzhausena poległego pod Narolem w 1914 r.).

Dzięki spotkaniu promocyjnemu ostatnio wydany tom „Rocznika Lubaczowskiego” zyskał dodatkowe walory. Poznanie autorów i zapoznanie się z efektami ich niekiedy bardzo żmudnej pracy pokazało trud włożony w przygotowanie rocznika. Końcowy efekt wieńczy jednak dzieło oraz jest sporą motywacją dla autorów i redakcji do podjęcia dalszej pracy – już przy kolejnym tomie rocznika.

Janusz Mazur

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content