Muzeum Kresów w Lubaczowie

Spotkania z Sobieskim na ziemi lubaczowskiej

Czym różniła się wojskowość polska od tatarskiej? Co oznaczają takie słowa jak arkan, bej, orda, jasyr i dlaczego znał je każdy mieszkaniec XVII-wiecznego Lubaczowa, ziemi bełskiej i przemyskiej? Kim był hetman i marszałek wielki koronny Jan Sobieski, późniejszy król Jan III i dlaczego pamięć o nim żywa jest na dzisiejszym pograniczu polsko-ukraińskim?

O tym wszystkim przekonali się uczestnicy „Spotkań z Sobieskim”, które w dniach 10–15 października 2022 r. Muzeum Kresów w Lubaczowie zorganizowało we współpracy ze stowarzyszeniem Pospolite Ruszenie w ramach projektu „Na pomoc! Sobieski zwycięża Tatarów – gra i działania edukacyjne w 350. rocznicę wprawy na czambuły”, realizowanego ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”. W ten sposób uczciliśmy rocznicę ważną nie tylko dla ziemi lubaczowskiej, ale dla całej południowo-wschodniej Polski i pogranicza polsko-ukraińskiego.

Szlak wyprawy na czambuły na ziemi lubaczowskiej przebiegał przez Narol, Cieszanów, Lubaczów, Brusno, Horyniec i Radruż i trwał od wieczora z 6 na 7 października 1672 r. przez cały następny dzień. W czasie nieustanie toczonych walk oddziały polskie rozbiły duży czambuł tatarski w bitwie pod Niemirowem, po ukraińskiej stronie współczesnej granicy międzypaństwowej. W ciągu kolejnego tygodnia hetman Sobieski pokonał kolejne zagony tatarskie uwalniając tysiące brańców, wziętych do niewoli z terenów górnego i dolnego Sanu. Był to duży sukces, który złagodził upokarzający Rzeczpospolitą pokój w Buczaczu oznaczający utratę Podola z twierdzą w Kamieńcu Podolskim. Łupieżcza wyprawa sprzymierzonych z Turkami oddziałów tatarskich spowodowała znaczne zniszczenia materialne, czego wyrazem były setki spalonych wsi i małych miasteczek, śmierć i zagarnięcie w niewolę tysięcy mieszkańców. Podobnie jak poprzednie najazdy ordyńców, szczególnie z 1 połowy XVII w., tragiczne skutki działań Tatarów silnie odcisnęły się w świadomości społecznej, czego wyrazem są zachowane do dziś stosunkowo liczne upamiętniania.

W „Spotkaniach z Sobieskim” wzięli udział uczniowie klas szóstych, siódmych i ósmych z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Cieszanowie, Szkoły Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Horyńcu-Zdroju, Szkoły Podstawowej im. św. Brata Alberta w Narolu oraz Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Baszni Dolnej, a także seniorzy – czytelnicy Gminnej Biblioteki Publicznej w Horyńcu-Zdroju oraz podopieczni Domu Dziennego Pobytu w Cieszanowie. Na koniec, w Chutorze Gorajec, dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Folkowisko i Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, historię wyprawy na czambuły poznały również całe rodziny.

Każde ze „Spotkań z Sobieskim” składało się z wykładu wprowadzającego, lekcji żywej historii, rozgrywki polsko-ukraińskiej gry wielkoformatowej „Na czambuły!”, a także prezentacji wystawy mobilnej.

Tematyka wykładu, przygotowanego przez Janusza Mazura, obejmowała realia historyczne wojny Rzeczypospolitej z Imperium Osmańskim w latach 1672–1676. Kustosz Muzeum Kresów w Lubaczowie ukazał strony konfliktu, a także sytuację Rzeczypospolitej trapionej w XVII w. wojnami nie tylko z Turcją i sprzymierzoną z nią Tatarami, ale też ze Szwecją, Rosją i Kozakami Zaporoskimi. Uczestnicy wykładu poznali także miejsca pamięci na ziemi lubaczowskiej związane z najazdami tatarskimi i postacią Jana III Sobieskiego, jak choćby krzyże mogilne tzw. turki, pomniki oraz pomniki przyrody czy podania i legendy.

Urszula Wrona oraz Tomasz Żurawski, przebrani w tradycyjne stroje i wyposażeni w repliki elementów uzbrojenia, oporządzenia czy przedmiotów życia codziennego, które mogli posiadać polscy husarze, dragoni czy hajducy, przenieśli uczestników lekcji żywej historii w czasy staropolskie. Było to możliwe także dzięki przytoczonym fragmentom listów i diariuszy, a także zaprezentowanej ikonografii.

Wielbiciele planszówek mogli spróbować swoich sił, wcielając się w rolę wojsk koronnych i tatarskich, i przystąpić do kampanii sprzed 350. lat na wielkiej planszy, liczącej 36 m2! Rozgrywkę poprowadzili autorzy gry – Łukasz Wrona i Piotr Krzystek. Gracze, poruszając się figurkami poszczególnych oddziałów, mając do dyspozycji karty i żetony, mieli za zadanie albo zdobyć jak najwięcej jasyru (Tatarzy), albo dogonić nieprzyjaciela i jasyr odbić (wojska koronne). Przy poruszaniu się na planszy koniecznym było uwzględnienie umocnienia poszczególnych miejscowości na terenie województw ruskiego i bełskiego, a także części wołyńskiego, lubelskiego, sandomierskiego i krakowskiego, a także skorzystać z niezbędnych traktów i przepraw rzecznych.

W trakcie „Spotkań z Sobieskim” każdy z uczestników mógł także zapoznać się z wyobrażonym wywiadem z Wielkim Hetmanem, przeprowadzonym przez francuską „La Gazette”. Rozmowę m.in. o wyprawie na czambuły, rodzinie Jana Sobieskiego oraz jego sławnych przodkach, tatarskim sposobie wojowania oraz kulturze Orientu zaprezentowano na mobilnej wystawie, która odwiedziła kolejne miejsca.

Co ważne, po zakończeniu projektu, chcielibyśmy kontynuować „Spotkania z Sobieskim” w ramach stałej oferty edukacyjnej Muzeum. Zapraszamy do współpracy! Wszystkich chętnych prosimy o kontakt pod adresem mailowym: edukacja[at]muzeumkresow.eu i numerem telefonu: 16 632 18 02.

Wykład Janusza Mazura pt. “Od klęski do zwycięstwa. Szlak wyprawy na czambuły tatarskie z 1672 r. w okolicach Lubaczowa” nagranie wideo >>>

Lekcja żywej historii przeprowadzona przez Urszulę Wronę i Tomasza Żurawskiego – nagranie wideo >>>

Wystawa “Na pomoc! Sobieski zwycięża Tatarów” wersja elektroniczna >>>

Fot.: Muzeum Kresów w Lubaczowie, Gminna Biblioteka Publiczna w Horyńcu-Zdroju, Chutor Gorajec

ZAPRASZAMY DO ODWIEDZIN

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

ul. Jana III Sobieskiego 4
37-600 Lubaczów

Radruż 13
37-620 Horyniec-Zdrój

Nowe Brusno 103
37-620 Horyniec-Zdrój

Skip to content